[Rząd] Ustawa organiczna Górnośląskiego Województwa Autonomicznego

[Karol Malinowski]

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo.
Panie pośle Kohn.

Podaję panu posłowi stenogram z rozmów Komisji.

Karol Malinowski:
Dziękuję za spotkanie, proszę państwa o składanie umówionych poprawek, a koalicja zapewniam, że zagłosuje za. Rząd nie chce wprowadzać tych poprawek sam, bowiem to państwa pomysły.

Więc proszę mi nie zarzucać, że kłamię.

Dziękuję.

[Adrianna Wisłocka]

Pani marszałek!
Wysoka Izbo!

Rzeczywiście komisja nie podjęła żadnych wiążących decyzji, jednak nasze opinie były znacząco różne w stosunku do poglądów części opozycji, która chciała w ogóle wycofania tego projektu. Autonomia dla Górnego Śląska ma być niejako przywróceniem stanu sprzed II wojny światowej i próbą, czy taki model większej władzy dla samorządów się sprawdzi. Jeśli tak, nie wykluczamy, że inne regiony o ile pojawi się tam taka chęć będą mogły uzyskać podobny status - być może w ramach generalnej reformy, która doprowadzi do federalizacji kraju.
W oparciu o kilka postulatów opozycji chciałabym zgłosić następujące poprawki:

1) Tytuł ustawy otrzymuje brzmienie:
"Ustawa Konstytucyjna z ... 2021 roku
o nadaniu statusu autonomicznego województwu górnośląskiemu"

2) Art. 5. otrzymuje brzmienie:
"1. System instytucji autonomicznych tworzą: Zarząd Województwa z Marszałkiem Województwa na czele, Skarb Górnośląski, Górnośląski Sąd Administracyjny, Górnośląski Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Górnośląska Rada Komunikowania Masowego.
2. Stolicą Śląskiego Województwa Autonomicznego są Katowice, które są też siedzibą Zarządu, Sejmiku i Skarbu Górnośląskiego. Górnośląski Sąd Administracyjny mieści się w Opolu, Górnośląski Rzecznik Praw Obywatelskich posiada siedzibę w Cieszynie, zaś Górnośląska Rada Komunikowania Masowego urzęduje w Rybniku.
3) art. 12. otrzymuje brzmienie:
"Art. 12.
1. Podstawowymi aktami prawnymi regulującymi funkcjonowanie Górnośląskiego Województwa Autonomicznego są Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej i Ustawa Konstytucyjna o nadaniu statusu autonomicznego województwu górnośląskiemu, zwana dalej ustawą konstytucyjną.
2. Ustawa konstytucyjna zapewnia wszystkim mieszkańcom województwa ochronę ich niezbywalnych praw, zagwarantowanych w umowach międzynarodowych, ratyfikowanych konwencjach oraz Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. "
4) Art. 14. otrzymuje brzmienie:
"Ustawy górnośląskie nie mogą naruszać Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawy konstytucyjnej, ustaw państwowych nie zastrzeżonych dla ustawodawstwa śląskiego, ratyfikowanych umów międzynarodowych, oraz rozporządzeń, a także aktów prawnych Unii Europejskiej. "
5) art. 17 ust. 1. liczb. 23) otrzymuje brzmienie:

"23) koordynacji i innych uprawnień w stosunku do regionalnej Straży Górnośląskiej na zasadach określonych przez ustawę konstytucyjną, "
6) art. 19 otrzymuje brzmienie:
"Decyzja organu nadzoru prawnego może zostać rozpatrzona przez Górnośląski Sąd Administracyjny oraz Trybunał Konstytucyjny RP na wniosek wojewody, Zarządu Województwa oraz Przewodniczącego Sejmiku Górnośląskiego. "
7) art. 31. ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Nie można łączyć funkcji radnego do Sejmiku Górnośląskiego z funkcją posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, członka Górnośląskiej Rady Komunikowania Masowego, Górnośląskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, Prezesa Skarbu Górnośląskiego, radnego pozostałych szczebli samorządowych lub posła do Parlamentu Europejskiego. W przypadku wyboru do takiego organu Przewodniczący Sejmiku stwierdza wygaśnięcie mandatu posła radnego. Zakaz ten nie dotyczy łączenia funkcji radnego z funkcją członka Zarządu Województwa. "
8) art. 34. otrzymuje brzmienie:
"Art. 34.
Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmiku oraz tryb powoływania i działalność jego organów określa regulamin Sejmiku, uchwalony przez Sejmik zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych. Zmiana regulaminu wchodzi w życie po upływie co najmniej 14 dni po podjęciu uchwały, nie później jednak niż z upływem 60 dni."
9) Art. 35. ust. 1. otrzymuje brzmienie:
"1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje Zarządowi Województwa i radnym. "
10) art. 36. ust. 3. otrzymuje brzmienie:
"3. Prawo wnoszenia poprawek do projektu w trakcie rozpatrywania go przez Sejmik przysługuje wnioskodawcy, radnym i Zarządowi Województwa."

11) Art. 37. otrzymuje brzmienie:
"Sejmik uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych, chyba że Ustawa konstytucyjna przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejmik podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmiku nie stanowi inaczej."
12) art. 39-46 otrzymują brzmienie:
"Art. 39.
1. Zarząd Województwa, zwany dalej zarządem składa się z Marszałka Województwa i właściwych ministrów resortowych.
2. W skład Zarządu mogą być powoływani wicemarszałkowie.
3. Marszałek i wicemarszałkowie mogą pełnić także funkcję ministra.

Art. 40.
W zakresie i na zasadach określonych w Ustawie konstytucyjnej i ustawach zarząd w szczególności:
1) zapewnia wykonanie ustaw,
2) wydaje rozporządzenia,
3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,
4) chroni interesy Skarbu Górnośląskiego,
5) uchwala projekt budżetu regionalnego,
6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków regionu autonomicznego i sprawozdanie z wykonania budżetu,
7) zapewnia porządek publiczny,
8) określa organizację i tryb swojej pracy.

Art. 41.
Marszałek Województwa:
1) reprezentuje Górnośląskie Województwo Autonomiczne,
2) reprezentuje zarząd,
3) kieruje pracami zarządu,
4) wydaje rozporządzenia,
5) zapewnia wykonywanie polityki zarządu i określa sposoby jej wykonywania,
6) koordynuje i kontroluje pracę członków zarządu,
7) sprawuje nadzór nad samorządem lokalnym w granicach i formach określonych w ustawie konstytucyjnej i innych ustawach,
8) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji autonomicznej.

Art. 42.
1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji regionalnej województwa autonomicznego lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Marszałka Województwa. Zakres działania ministra kierującego działem administracji regionalnej określa ustawa.
2. Minister kierujący działem administracji regionalnej wydaje rozporządzenia. Zarząd, na wniosek Marszałka Województwa, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.

Art. 43.
1. Wybory marszałka są powszechne, równe, bezpośrednie oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
2. Za wybranego na marszałka uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.
3. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej w ust. 2. liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
4. Szczegółowe zasady wyboru marszałka określa Kodeks Wyborczy. 
5. Kadencja marszałka województwa trwa cztery lata. Nie można sprawować urzędu marszałka województwa dłużej, niż dwie kadencje.

Art. 44.
1. Wygaśnięcie mandatu marszałka następuje w przypadku przed końcem kadencji następuje w przypadku:
1) śmierci;
2) utraty prawa wybieralności lub nieposiadania go w dniu wyborów;
3) odmowy złożenia ślubowania;
4) pisemnego zrzeczenia się mandatu;
5) naruszenia ustawowego zakazu łączenia funkcji marszałka z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności.
2. W przypadku wygaśnięcia mandatu marszałka przed końcem kadencji Król ogłasza wybory przedterminowe. Szczegółowe zasady przeprowadzania
wyborów przedterminowych określa Kodeks Wyborczy. 

Art. 45.
1. Członkowie zarządu ponoszą zarówno solidarną, jak i indywidualną odpowiedzialność przed Sejmikiem za działalność i sprawy należące do ich kompetencji.
2. Sejmik może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 10 radnych. Uchwała w tej sprawie podjęta może być nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia wniosku. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejmik większością ustawowej liczby radnych, Przewodniczący Sejmiku przyjmuje dymisję ministra. Nowego ministra powołuje marszałek województwa. 

Art. 46.
Marszałek Województwa dokonuje zmian z składzie zarządu. "

13) art. 47. ust. 4. otrzymuje brzmienie:
"4. Szczegóły dotyczące rozliczeń między województwem autonomicznym a organami administracji rządowej określa ustawa. "

14) Art. 51. otrzymuje brzmienie:
"1. Górnośląski Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji regionalnej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawodawstwem górnośląskim aktów normatywnych Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie ich obowiązywania na terenie województwa autonomicznego, uchwał organów samorządu lokalnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.
2. Górnośląski Sąd Administracyjny orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw ogólnokrajowych i umów międzynarodowych z ustawą konstytucyjną,
2) zgodności ustawodawstwa ogólnokrajowego w zakresie jego obowiązywania na terenie województwa autonomicznego z ustawodawstwem górnośląskim,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez instytucje województwa autonomicznego, z ustawą konstytucyjną, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami krajowymi,
4) skargi konstytucyjnej związanej z przepisami ustawy konstytucyjnej. "

15) art. 53. ust. 3-4 otrzymuje brzmienie:
"3. Orzeczenie Górnośląskiego Sądu Administracyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Górnośląski Sąd Administracyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Górnośląski Sąd Administracyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią zarządu.
4. Orzeczenia Górnośląskiego Sądu Administracyjnego o niezgodności z ustawą konstytucyjną, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. "

16) Art. 67-68. otrzymują brzmienie:
"Art. 67
Mienie publiczne, w szczególności lasy, stawy, nieużytki i wszelkie inne mienie nieruchome, przewidziane do realizacji celów o charakterze regionalnym, znajdujące się na terenie Górnośląskiego Województwa Autonomicznego będące własnością Skarbu Państwa staje się mieniem województwa autonomicznego, z dniem wejścia w życie ustawy konstytucyjnej.
Art. 68.
Wszelkie nieruchomości znajdujące się na obszarze województwa autonomicznego, których przeznaczenie ma charakter realizacji celów właściwych dla województwa, a które nie mają właścicieli, stają się własnością województwa autonomicznego, z dniem wejścia w życie ustawy konstytucyjnej. "

17) Art. 71. otrzymuje brzmienie:
"Zmiana ustawy konstytucyjnej może nastąpić na zasadach określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odpowiednich dla zmiany Konstytucji.  "
18) Art. 73. otrzymuje brzmienie:
"Integralną częścią niniejszej ustawy są załączniki: wzór flagi oraz herbu Górnośląskiego Województwa Autonomicznego."

Poprawki te mają na celu poprawienie zawartego w ustawie nazewnictwa. Zmieniają nazwę z "rządu górnośląskiego" na "zarząd", porządkując też kwestie tytułu samej ustawy i jej nazewnictwa. Liczę na ich poparcie przez wysoką izbę.
Dziękuję.

[Marek Kohn]

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,

Panie premierze, po wypowiedzeniu przez pana tego zdania, rozmowy dalej się toczyły i doszło do sprzeciwu ze strony opozycji. Rząd zatem zerwał rozmowy, co potwierdziła zresztą pani premier. Przykro mi to mówić, ponieważ po pierwsze zmienił pan swoje zdanie w trakcie dyskusji - będąc początkowo otwartym na dialog, a do tego teraz próbuje pan okłamać Sejm.

Pani premier niestety wykazuje się butą, ponieważ proponuje dzisiaj dalsze kroczenie drogą, która podgrzewa atmosferę polityczną w Polsce, do tego ignorując postulaty, które w ramach prac zespołu zaakceptowała. Czyli wspólną pracę, następnie akceptację na poziomie lokalnym, a potem uchwalenie przez parlament. Ignorujecie opozycję, ignorujecie Polaków, podgrzewacie nastroje, Wasz minister spraw WEWNĘTRZNYCH w sytuacji kryzysowej ucieka z kraju na ciepłą posadę w gremiach międzynarodowych. Pani premier, jak śmie przemawiać pani z taką butą, że Wy wiecie wszystko najlepiej? Najnowsze badania pokazują, że Polacy oceniając Wasze działania, dosłownie Was - mówiąc językiem młodych - "masakrują".

Ponadto, jestem zniesmaczony z jaką lekkością proponuje pani przekształcenie projektu ustawy zwykłej w taką o charakterze konstytucyjnym. Nie mówię tu tylko o nazwie, bo "falsa demonstratio non nocet", ale o rzeczywistym wprost nadaniu tej ustawie charakteru konstytucyjnego. Pani premier proponuje nam na przykład, żeby na Śląsku można było nie stosować polskiego prawa, jeżeli orzeknie tak sąd administracyjny w Opolu. To powoduje, że należy się zastanowić, czy ustawa konstytucyjna jest możliwa do wprowadzenia w obecnym polskim porządku ustrojowym. Polska konstytucja w art. 7 ust. 1, stanowi że to ona jest najwyższym prawem RP. Ta konkretna konstytucja, nie inna ustawa konstytucyjna. Nie jesteśmy w systemach obcych, gdzie konstytucja to wiele aktów. Art. 86 nie przewiduje żadnej formuły polskich aktów powszechnie obowiązujących (zatem nie umów), które byłyby po Konstytucji a przed ustawami. Trybunał Konstytucyjny i doktryna podkreślają, że ten katalog jest zamknięty.

Po tej poprawce nie ma co nawet rozmawiać z panią premier, no chyba, że o dymisji albo Trybunale Stanu.

Idąc dalej, pani premier, po pani poprawce ustawa przyjmie bardzo istotną konsekwencję międzynarodową: Śląsk poniekąd stanie się takim terenem, gdzie Polska nie będzie mogła zawrzeć wiążącego zobowiązania międzynarodowego, bo sąd w Opolu będzie mógł uznać je za potencjalnie niekonstytucyjne. To są rzeczy, które - mam wrażenie - rząd w ogóle ignoruje w swojej świadomości. Zrobiliście takie "kopiuj-wklej" uprawnień Trybunału Konstytucyjnego.

Co więcej, Wysoka Izbo, to nie może być tak, że pani premier próbuje obejść porządek konstytucyjny także w tym wymiarze, że - nawet gdyby dopuścić za chwilę modyfikację Konstytucji RP w poprawce pani premier, żeby umożliwić włączenie do niej możliwości takiej ustawy konstytucyjnej - próbuje się to zrobić na podstawie rządowego projektu ustawy. Art. 236 Konstytucji z 2017 roku nie przyznaje Radzie Ministrów inicjatywy ustrojodawczej. Posiada ją Senat, co najmniej 1/5 posłów bądź Król. Domniemywanie, że rząd to w istocie reprezentacja co najmniej 1/5 posłów jest nieuprawnione. Katalog podmiotów jest zamknięty.

W konsekwencji, pani premier, to nie jest tak, że myśmy wnosili o wycofanie projektu ustawy ze złośliwości, ale właśnie dlatego, że on by wymagał charakteru konstytucyjnego być może w kilku miejscach, zatem nie możliwe było prowadzenie prac w parlamencie nad ustawą zwykłą, a innego charakteru projekt rządowy mieć nie może.

Ponawiam wniosek, by rząd wycofał się z tego projektu i usiadł do jawnych rozmów z opozycją. Podejście pod tytułem "jak się nie podoba, to se zmieńcie", jest wyrazem dziecinady i bufonady przedstawicieli rządu.

Dziękuję.

[Adrianna Wisłocka]

Pani marszałek!
Wysoka Izbo!
Panie pośle Kohn!

Ustawa od początku w założeniu miała mieć charakter ustawy konstytucyjnej. Art. 14. ust. 3. jednoznacznie określa, że autonomię jednostkom samorządu terytorialnego nadaje się na podstawie ustawy konstytucyjnej.
Zapisy o uprawieniach sądu administracyjnego w Opolu były w projekcie ustawy już wcześniej. Jeśli ma Pan inne propozycje tego zapisu, to proszę je nam przedstawić.

Fakt, że procedowany projekt został zgłoszony w formie zwykłej ustawy wynikał z błędu członków rządu odpowiedzialnych za tą sprawę. To czy rząd może zgłosić projekt ustawy konstytucyjnej nie jest do końca jasne w świetle konstytucji z 2017 roku, bowiem art. 236. mówi o projekcie zmieniającym konstytucję RP, a nie o ustawie konstytucyjnej, o jakiej mowa w art. 14. Uważam jednak, że rzeczywiście obiektywnie właściwe są tu pewne zastrzeżenia, jednak charakter ustawy konstytucyjnej powyższy projekt zyskuje dopiero na mocy poprawki zgłoszonej przeze mnie nie jako premier rządu, ale posła na sejm, wraz z moimi kolegami z klubu Porozumienia dla Polski. W tej sytuacji rzeczywiście też projekt powinien stać się projektem poselskim. Posłowie koalicji mają stanowią wymaganą liczbę 1/5 składu izby, także nie widzę przeszkód, aby projekt był dalej rozpatrywany jako poselski.

Dziękuję.

[Marek Kohn]

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,

Zgadza się, pani premier, art. 14 ust. 3 tak właśnie stanowi, ale to jest właśnie wyzwanie prawne, któremu państwo nie podołaliście. Nie chodzi o to, że ja odmawiam zgłoszenia poprawek, ale w tym momencie nie ma do czego składać poprawek, ponieważ projekt rządowy jest wątpliwy konstytucyjnie (ponieważ zawiera regulacje quasi-konstytucyjne, których usunięcie spowodowałoby absurdalną sytuację), natomiast jeżeli przyjmiemy pani poprawkę, to Trybunał Konstytucyjny chociaż nie ma uprawnień do kontroli merytorycznej ustawy o charakterze konstytucyjnym (bo są to akty sobie równorzędne), to może skontrolować tryb procedury, i - nie budzi moich wątpliwości - uzna ją za naruszającą tą tryb. Jeżeli uczyni to niedostatecznie szybko, a nie możemy naciskać na Trybunał w tak ważnej sprawie, to będziemy mieli sytuację jeszcze trudniejszą niż dzisiaj.

A to, że Trybunał uzna zmianę za niekonstytucyjną nie budzi wątpliwości - albo uzna za niekonstytucyjną ustawę wg projektu rządu, albo uzna za niekonstytucyjne pomieszanie trybu ustawodawczego z ustrojodawczym w wyniku potencjalnego przyjęcia tej ustawy. Konsekwentnie zatem mamy do czynienia z koniecznością wycofania projektu, żeby można było tego problemu uniknąć. Pani premier, ale ja o tym mówiłem już tygodnie temu, kiedy apelowałem o powstanie zespołu. Nie wyciągnęliście żadnych wniosków, naprawdę?

Pani premier, co więcej, fakt, że próbuje pani obejść tryb konstytucyjny potwierdza to, że poprawkę zgłaszacie jako PdP - tak pani powiedziała przed chwilą - to jest jako 59 posłów. Przy inicjatywie ustrojodawczej, a tak bym traktował ten projekt z przyczyn materialnych, wymaganych jest 61 posłów. Zatem tą poprawką próbuje się obejść wymogi konstytucji regulacjami wewnętrznymi Sejmu, które pozwalają zgłaszać poprawki mniejszej liczbie posłów. Tryby są osobne, i przyjęcie pani poprawki oraz w konsekwencji całości ustawy zmienia na przykład kryteria większości wymaganej. Naprawdę, problemów jest sporo. Stąd proponujemy właśnie wspólne prace, a nie dopychanie autonomii kolanem i kłamstwa pana premiera Malinowskiego z mównicy sejmowej.

Ceterum censeo, premier Malinowski jest kłamcą.

Dziękuję.

[Karol Malinowski]

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo.

Proszę o wycofanie projektu z prac w Sejmie.