Przechodzimy do debaty nad poselskim projektem ustawy o Rzeczniku Praw Rolników, zgłoszonym przez grupę posłów klubu Razem dla Polski - Demokracja i Postęp. Proszę o zabranie głosu przedstawicielkę wnioskodawców, panią posłankę Felicję Maciejewską.
Ustawa
z dnia
o Rzeczniku Praw Rolników
Art. 1. Rzecznik Praw Rolników, zwany dalej "Rzecznikiem", stoi na straży praw rolników, wykonując swoje zadania w celu wzmocnienia ochrony ich słusznych interesów, w szczególności w zakresie niezakłóconego prowadzenia działalności rolniczej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i z poszanowaniem dobrych obyczajów, oraz mając na względzie zachowanie funkcji produkcyjnych wsi.
Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o rolnikach, rozumie się przez to członków samorządu rolniczego, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych.
Art. 3. 1. Funkcję Rzecznika pełni prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych, zwanej dalej „Krajową Radą”.
2. Minister właściwy do spraw rolnictwa powołuje prezesa Krajowej Rady na stanowisko Rzecznika, w terminie 7 dni od dnia wyboru prezesa Krajowej Rady.
3. Minister odwołuje Rzecznika w przypadku odwołania z funkcji prezesa Krajowej Rady albo wygaśnięcia mandatu prezesa Krajowej Rady.
Art. 4. 1. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy jednego zastępcy.
2. Minister właściwy do spraw rolnictwa powołuje zastępcę Rzecznika, na wniosek Rzecznika, spośród członków zarządu Krajowej Rady.
3. Minister właściwy do spraw rolnictwa odwołuje zastępcę Rzecznika na wniosek Rzecznika.
Art. 5. Rzecznik powołuje swoich pełnomocników terenowych, którymi są prezesi izb rolniczych.
Art. 6. Do zadań Rzecznika należy:
1) opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących interesów rolników;
2) pomoc w organizacji mediacji między rolnikami a organami administracji publicznej;
współpraca z organizacjami pozarządowymi, społecznymi i zawodowymi, do których celów statutowych należy ochrona praw rolników, oraz współdziałanie ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami oraz z zagranicznymi i międzynarodowymi organami i organizacjami na rzecz ochrony praw rolników;
4) inicjowanie i organizowanie działalności edukacyjnej i informacyjnej w zakresie związanym z wykonywaniem działalności rolniczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
5) podejmowanie innych działań, o których mowa w art. 7, o ile służą one ochronie praw rolników.
Art. 7. 1. W zakresie ochrony praw rolników Rzecznik może:
1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej albo wydanie lub zmianę innych aktów normatywnych w sprawach dotyczących interesów rolników;
2) informować właściwe organy nadzoru lub kontroli o dostrzeżonych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organów administracji publicznej;
3) brać udział w postępowaniu w sprawach cywilnych z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, o których mowa w części pierwszej w księdze pierwszej w tytule VII w dziale III ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, jeżeli stroną jest rolnik, który wyraził zgodę na piśmie na udział Rzecznika, oraz jeżeli Rzecznik brał udział w postępowaniu administracyjnym poprzedzającym to postępowanie sądowe – na prawach przysługujących prokuratorowi;
4) występować do Naczelnego Sądu Administracyjnego z wnioskami o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;
5) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi i skargi kasacyjne do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach – na prawach przysługujących prokuratorowi;
żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa wszczynane z urzędu;
6) informować właściwe organy o dostrzeżonych barierach i utrudnieniach w zakresie wykonywania działalności rolniczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W celu wykonywania zadań Rzecznik może zawierać umowy na przeprowadzenie badań lub sporządzenie ekspertyz i opinii.
Art. 8. 1. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje z urzędu lub na wniosek.
2. Z wnioskiem mogą zwracać się do Rzecznika rolnicy lub organizacje pozarządowe, społeczne i zawodowe, do których celów statutowych należy ochrona praw rolników.
3. Rzecznik, po zapoznaniu się ze skierowanym do niego wnioskiem, może:
1) podjąć czynności;
2) wskazać wnioskodawcy przysługujące mu prawa i środki działania;
3) przekazać sprawę według właściwości;
4) odmówić podjęcia czynności, o czym, uzasadniając swoje stanowisko, zawiadamia wnioskodawcę.
4. Rzecznik, podejmując czynności, bada, czy wskutek działania lub zaniechania organu administracji publicznej nie nastąpiło naruszenie praw lub interesów rolnika.
Art. 9. 1. Rzecznik może zwracać się do właściwych organów, organizacji lub instytucji publicznych z ocenami i wnioskami o podjęcie działań zmierzających do zapewnienia skutecznej ochrony praw rolników oraz usprawnienia trybu załatwiania spraw w tym zakresie.
2. Organy, organizacje i instytucje publiczne, o których mowa w ust. 1, są obowiązane do rozpatrzenia spraw skierowanych przez Rzecznika.
3. Organy, organizacje lub instytucje publiczne, o których mowa w ust. 1, do których Rzecznik zwrócił się o podjęcie działań, o których mowa w ust. 1, są obowiązane niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku.
4. W przypadku gdy organy, organizacje lub instytucje publiczne, o których mowa w ust. 1, nie poinformują Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku albo gdy Rzecznik nie podziela ich stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.
5. Rzecznik publikuje na swojej stronie internetowej oceny i wnioski, o których mowa w ust. 1, oraz udzielone odpowiedzi albo informacje o braku odpowiedzi. W przypadku, gdy oceny, wnioski lub udzielone odpowiedzi zawierają dane osobowe, publikuje się je po zanonimizowaniu tych danych.
6. W przypadku gdy Rzecznik stwierdził naruszenie praw rolnika w działalności organów, organizacji lub instytucji publicznych, o których mowa w ust. 1, może zwrócić się z wnioskiem o wszczęcie postępowania wyjaśniającego lub dyscyplinarnego.
Art. 10. 1. Organy, organizacje lub instytucje publiczne, o których mowa w art. 9 ust. 1, do których zwróci się Rzecznik, są obowiązane z nim współdziałać i udzielać mu pomocy.
2. Organy, organizacje lub instytucje publiczne, o których mowa w art. 9 ust. 1, są obowiązane w szczególności:
1) zapewnić dostęp do akt i dokumentów spraw zakończonych;
2) udzielać żądanych przez Rzecznika informacji i wyjaśnień;
3) udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć.
3. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do informacji niejawnych w rozumieniu ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych.
4. Przepisów ust. 2 pkt 1 i 2 nie stosuje się do postępowań prowadzonych przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
5. Rzecznik jest obowiązany do ochrony oraz nieudostępniania podmiotom nieuprawnionym informacji i danych, uzyskanych zgodnie z ust. 1 i 2, jeżeli stanowią one tajemnice prawnie chronione.
Art. 11. 1. Rzecznik może przetwarzać wszelkie informacje niezbędne do realizacji swoich ustawowych zadań, w tym dane osobowe, z wyłączeniem danych osobowych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych, a także danych genetycznych, danych biometrycznych, dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej danej osoby.
2. Rzecznik może przetwarzać dane osobowe, o których mowa w art. 10 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), wyłącznie w celu ochrony słusznych interesów rolników przy realizacji swoich ustawowych zadań.
3. Rzecznik dopuszcza do przetwarzania danych osobowych osoby posiadające pisemne upoważnienie. Warunkiem udzielenia upoważnienia jest pisemne zobowiązanie się osoby upoważnianej do zachowania przetwarzanych danych osobowych w poufności.
Art. 12. 1. Rzecznik przedstawia corocznie, w terminie 90 dni od zakończenia roku kalendarzowego, ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa, a także podaje do wiadomości publicznej na swojej stronie internetowej sprawozdanie ze swojej działalności w poprzednim roku kalendarzowym.
2. Sprawozdanie, o którym mowa w ust. 1, zawiera w szczególności informacje o podjętych przez Rzecznika czynnościach, a także uwagi o stanie przestrzegania praw rolników oraz dostrzeżonych barierach i utrudnieniach w zakresie wykonywania działalności rolniczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 13. 1. Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika.
2. Biurem kieruje dyrektor, który w stosunku do pracowników biura wykonuje czynności z zakresu prawa pracy.
3. Biuro Rzecznika działa na podstawie statutu nadanego przez Rzecznika, który określa jego organizację.
4. Biuro Rzecznika nie stanowi jednostki sektora finansów publicznych.
Art. 14. Minister właściwy do spraw rolnictwa udziela corocznie Rzecznikowi dotacji celowej na realizację jego zadań.
Art. 15. W ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 1 po ust. 2b dodaje się ust. 2c w brzmieniu:
„2c. W sprawach rolników w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia … 2025 r. o Rzeczniku Praw Rolników Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Rolników.”;
2) w art. 9 po pkt 2b dodaje się pkt 2c w brzmieniu:
„2c) na wniosek Rzecznika Praw Rolników;”.
Art. 16. Minister właściwy do spraw rolnictwa powołuje Rzecznika w terminie 7 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 17. Ustawa wchodzi w życie trzy miesiące od momentu ogłoszenia.
Uzasadnienie
Sprawozdawca: Felicja Maciejewska
Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,
Projekt ustawy zmierza do utworzenia nieistniejącej dotychczas instytucji Rzecznika Praw Rolników. Instytucja ta jest bardzo potrzebna polskim rolnikom, których interesy są narażone na szwank w wielu relacjach prawnych z władzami publicznymi, z podmiotami gospodarczymi i partnerami handlowymi, w sporach cywilnoprawnych i innych podobnych sytuacjach. Rolnicy z reguły są w tych konfliktowych sytuacjach stroną słabszą, a ich sytuacja materialna nie zawsze pozwala na komercyjną pomoc prawną. Celem wprowadzanej regulacji prawnej jest zapewnienie rolnikom bezpieczeństwa ekonomicznego i prawnego, aby mogli oni z kolei zapewnić Polakom bezpieczeństwo żywnościowe.
Swoistym rzecznikiem rolników, jednak bez odpowiedniego umocowania prawnego, jest samorząd rolniczy reaktywowany ustawą z dnia 14 grudnia 1995 r. o izbach rolniczych. Samorząd rolniczy został powołany ustawowo w celu rozwiązywania problemów rolnictwa i reprezentowania interesów rolników. Dlatego też proponuje się, aby Rzecznikiem Praw Rolników z mocy prawa był Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych, którą tworzą wojewódzkie izby rolnicze.
Rolnicy są specyficzną grupą zawodową, której dochody uzależnione są nie tylko od wahań koniunkturalnych, ale także ryzyka o charakterze przyrodniczym. Ich działalność wpływa na cały przekrój społeczeństwa. Rolnicy są coraz mniej liczną grupą społeczną na obszarach wiejskich – dlatego ich działalność powinna podlegać specjalnej ochronie. Na państwu powinien spoczywać obowiązek zapewnienia tej grupie społecznej bezpieczeństwa działalności i jej wsparcia. Stąd też idea, by ta grupa miała swojego własnego Rzecznika, który będzie bronił ich praw, biorąc również pod uwagę konieczność zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego Polski.
Powołanie Rzecznika – przez ministra właściwego do spraw rolnictwa, będzie związane z kadencją Krajowej Rady Izb Rolniczych. Każdorazowo funkcję Rzecznika pełnić będzie Prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych, przy czym minister właściwy do spraw rolnictwa będzie powoływał Prezesa Krajowe Rady Izb Rolniczych na funkcję Rzecznika w terminie 7 dni od dnia wyboru Prezesa przez Krajową Radę.
Swoje zadania Rzecznik będzie wykonywał przy pomocy jednego zastępcy, którym będzie członek zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych, powołany na stanowisko zastępcy Rzecznika przez ministra właściwego do spraw rolnictwa, na wniosek Rzecznika.
Ponadto, przewiduje się utworzenie biura Rzecznika, którym będzie kierował dyrektor. Organizację biura określi Rzecznik, nadając mu statut. Biuro nie będzie jednostką sektora finansów publicznych. Biuro nie będzie posiadało osobowości prawnej, ale będzie mieć zdolność prawną, przy czym oświadczenia woli składać będzie Rzecznik (w szczególności będzie zawierać umowy związane z funkcjonowaniem biura i wykonywaniem ustawowych zadań Rzecznika). Wyjątkiem w tym zakresie będą czynności z zakresu prawa pracy, które w stosunku do pracowników biura będzie wykonywał dyrektor (w tym zawierał i rozwiązywał umowy o pracę, udzielał urlopów wypoczynkowych i innych zwolnień od pracy, itd.).
Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej, działalność Rzecznika ma też służyć przestrzegania wobec rolników prawa Unii Europejskiej. Projekt nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
og: 48h
