Sprawa Kp 1/39

[Administrator]

Podmiot inicjujący postępowanie: Królowa Monika
Data: 5 sierpnia 2039 roku. godz.: 9.00

Trybunał Konstytucyjny rozpoznaje wniosek królowej Moniki o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją ustawy z dnia 15 marca 2039 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym.


Na podstawie art. 120 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej Królowa wniosła o zbadanie zgodności z Konstytucją w. w. ustawy. Ustawie tej zarzuca niezgodność z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Główną kwestią budzącą wątpliwości Królowej w kontekście art. 2 ustawy jest jego niezgodność z zasadą lex retro non agit, czyli zakazem działania prawa wstecz. Ustawa zawiera przepisy, które miałyby obowiązywać od 1 marca, mimo że zostały uchwalone po tej dacie. Oznaczałoby to, że obywatele mogliby zostać pociągnięci do odpowiedzialności lub zobowiązani do dostosowania się do przepisów, które de facto nie istniały w momencie ich rzekomego obowiązywania. Takie rozwiązanie może naruszać zasadę pewności prawa i ochrony zaufania obywateli do państwa. Prawo musi być przewidywalne i nie może nakładać obowiązków z mocą wsteczną, chyba że wynika to z wyjątkowych okoliczności, które muszą być jasno uzasadnione.

Ustawa
z dnia 15 marca 2039 roku
o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym

Art. 1. W ustawie z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 9 dotychczasową treść oznacza się jako ust. 1 i dodaje się ust. 2–4 w brzmieniu:
„2. W warunkach zwiększonego natężenia ruchu pojazdów utrudniającego swobodny przejazd pojazdu uprzywilejowanego, w szczególności pojazdu służb ratowniczych, w celu umożliwienia swobodnego przejazdu tego pojazdu:
1) na jezdni z dwoma pasami ruchu w tym samym kierunku, kierujący pojazdem poruszający się lewym pasem ruchu jest obowiązany usunąć się z drogi pojazdu uprzywilejowanego przez zjechanie jak najbliżej lewej krawędzi pasa ruchu, a kierujący pojazdem poruszający się prawym pasem ruchu jest obowiązany usunąć się z drogi pojazdu uprzywilejowanego przez zjechanie jak najbliżej prawej krawędzi pasa ruchu;
2) na jezdni z więcej niż dwoma pasami ruchu w tym samym kierunku, kierujący pojazdem poruszający się skrajnym lewym pasem ruchu jest obowiązany usunąć się z drogi pojazdu uprzywilejowanego przez zjechanie jak najbliżej lewej krawędzi pasa ruchu, a kierujący pojazdami poruszający się pozostałymi pasami ruchu są obowiązani usunąć się z drogi pojazdu uprzywilejowanego przez zjechanie jak najbliżej prawej krawędzi pasów ruchu.
3. Kierującemu pojazdem innym niż uprzywilejowany zabrania się korzystania z drogi przejazdu pojazdu uprzywilejowanego utworzonej w sposób, o którym mowa w ust. 2. Kierujący pojazdem może kontynuować jazdę po uprzednio zajmowanym pasie ruchu po przejeździe pojazdu uprzywilejowanego.
4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się do pojazdów zarządców dróg lub pomocy drogowej biorących udział w akcji ratowniczej.”;
2) w art. 22:
a) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Kierujący pojazdem, zmieniając zajmowany pas ruchu, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu po pasie ruchu, na który zamierza wjechać, z wyjątkiem ust. 4a i 4b, oraz pojazdowi wjeżdżającemu na ten pas ruchu z prawej strony.”,
b) po ust. 4 dodaje się ust. 4a i 4b w brzmieniu:
„4a. W warunkach znacznego zmniejszenia prędkości na jezdni z więcej niż jednym pasem ruchu w tym samym kierunku jazdy, w przypadku gdy nie istnieje możliwość kontynuacji jazdy pasem ruchu z powodu wystąpienia przeszkody na tym pasie ruchu lub jego zanikania, kierujący pojazdem poruszający się sąsiednim pasem ruchu jest obowiązany, bezpośrednio przed miejscem wystąpienia przeszkody lub miejscem zanikania pasa ruchu, umożliwić jednemu pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów, znajdującym się na takim pasie ruchu zmianę tego pasa ruchu na sąsiedni, którym istnieje możliwość kontynuacji jazdy.
4b. W warunkach znacznego zmniejszenia prędkości na jezdni z więcej niż dwoma pasami ruchu w tym samym kierunku jazdy, w przypadku gdy nie istnieje możliwość kontynuacji jazdy dwoma pasami ruchu z powodu przeszkód na tych pasach ruchu lub ich zanikania, jeżeli pomiędzy tymi pasami ruchu znajduje się jeden pas ruchu, którym istnieje możliwość kontynuacji jazdy, kierujący pojazdem poruszający się tym pasem ruchu jest obowiązany, bezpośrednio przed miejscem wystąpienia przeszkody lub miejscem zanikania pasów ruchu, umożliwić zmianę pasa ruchu jednemu pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów z prawej strony, a następnie jednemu pojazdowi lub jednemu zespołowi pojazdów z lewej strony.”.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 marca 2039., z wyjątkiem art. 1 pkt 2, który wchodzi w życie po upływie 60 dni od dnia ogłoszenia.

Trybunał rozpozna sprawę w pełnym składzie.
Zgodnie z art. 27 ustawy o TK uczestnikami postępowania są:
- wnioskodawca (przedstawiciel królowej: Amelia Badeni),
- Sejm (przedstawiciel: Łukasz Grużewski),
- Prokurator Generalny - Katarzyna Kwiatkowska.

Na podstawie art. 33 ustawy o TK Trybunał pouczył uczestników postępowania o prawie do składania pisemnych wyjaśnień.

OG: Rozprawę zaczniemy we wtorek za tydzień. Prosiłbym do tego czasu Sejm o wyznaczenie przedstawiciela (najlepiej ktoś z DiP, to była ich ustawa).

[Administrator]

Rozpoczyna się rozprawa. Przewodniczący Artur Ławniczak odczytuje stanowisko Prokurator Generalnej, która wnosi o stwierdzenie, że art. 2 zaskarżonej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji i orzeczenie, że przepis ten nie jest nierozerwalnie związany z pozostałymi przepisami ustawy. Przewodniczący prosi o przedstawienie stanowiska przedstawicielkę Jej Królewskiej Mości, hrabinę Amelię Badeni.

[Michał Ajna]

Amelia Badeni

Wysoki Trybunale,

reprezentuję przed Wami Jej Królewską Mość Monikę, wnioskującą o stwierdzenie niezgodności ustawy z dnia 15 marca 2039 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Zastrzeżenia Jej Królewskiej Mości koncentrują się na naruszeniu fundamentalnej zasady państwa prawa – lex retro non agit, czyli zakazu działania prawa wstecz.

Nie kwestionujemy potrzeby poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego ani działań zmierzających do usprawnienia organizacji ruchu w sytuacjach awaryjnych. Rozumiemy intencje ustawodawcy, jednak środki zastosowane w tej ustawie budzą poważne wątpliwości konstytucyjne.

Ustawa, mimo że została uchwalona 15 marca 2039 roku, miała wejść w życie z dniem 1 marca tego roku. Oznacza to, że obywatelom stawia się nowe obowiązki i potencjalne sankcje za działania, które w momencie ich podjęcia były zgodne z prawem. Państwo prawa nie może pozwolić sobie na sytuację, w której obywatel nie może przewidzieć skutków swoich działań, a regulacje zmieniają się wstecznie, podważając zaufanie do systemu prawnego.

Podkreślamy, że zasada nieretroaktywności jest jednym z filarów pewności prawa. Każda ingerencja w nią powinna być jasno uzasadniona wyjątkowymi okolicznościami. W przedstawionym projekcie nie wykazano, dlaczego w tym przypadku konieczne jest nadanie ustawie mocy wstecznej.

Wysoki Trybunale, ta sprawa nie dotyczy jedynie przepisów o ruchu drogowym. Dotyczy ona fundamentów naszego porządku prawnego. Jeśli Trybunał zaakceptuje taką praktykę, otworzy drogę do dalszych przypadków legislacji działającej wstecz, co mogłoby mieć daleko idące konsekwencje dla wszystkich obywateli.

Dlatego wnosimy o uznanie, że art. 2 ustawy narusza art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i w konsekwencji o jego uchylenie. Prawo musi być przewidywalne i sprawiedliwe – zarówno dla jednostki, jak i dla całego społeczeństwa.

[Administrator]

Ławniczak
Dziękuję. Proszę o przedstawienie stanowiska przedstawiciela Sejmu Łukasza Grużewskiego.

[Marta Fornero-Piotrowska]

Grużewski:

Wysoki Trybunale,

Sejm przychyla się do stanowiska przedstawionego przez Prokurator Generalną. Same przepisy zawarte w art. 1 ustawy nie są niezgodne z ustawą zasadniczą i są kluczowe dla poprawy bezpieczeństwa drogowego. Jednak słusznie wątpliwości budzi art. 2 ustawy, który zakładałby wejście w życie ustawy o 14 dni wcześniej, niż w momencie ogłoszenia. W związku z przedłużającym się procesem legislacyjnym w Parlamencie, ustawa została przegłosowana przez obie izby już po projektowanym wejściu w życie. Jak słusznie zauważono, jest to niezgodne z zasadą lex retro non agit. W naszej opinii zatem przepisy dotyczące wejścia w życie ustawy rzeczywiście są wadliwe i ustawa powinna wrócić do Sejmu w celu jej poprawienia.

Dziękuję.

[Administrator]

Ławniczak
Czy strony mają jeszcze jakieś wnioski formalne lub dowodowe?

OG: Czas 48 godzin.

[Administrator]

Sygnatura akt Kp 1/39



Warszawa, 30 kwietnia 2040 roku

Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Artur Ławniczak - przewodniczący
Maciej Szpunar
Anna Młynarska-Sobaczewska
Monika Jagielska
Aleksander Stępkowski
Monika Bogucka-Felczak
Beata Górska
Hanna Knysiak-Sudyka
Julia Wojnowska-Radzińska
Sławomir Steinborn
Cezary Błaszczyk
Zbigniew Gromek
Monika Florczak-Wątor - sprawozdawca
Fryderyk Zoll

po rozpoznaniu z udziałem przedstawicieli wnioskodawcy, Sejmu RP i Prokurator Generalnej
na rozprawie w dniu 30 kwietnia 2040 roku
wniosku Królowej Polski o stwierdzenie niezgodności art. 2 ustawy z dnia 15 marca 2039 roku
o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 r.

o r z e k a:

I art. 2 ustawy z dnia 15 marca 2039 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym w części przewidującej wejście w życie art. 1 pkt 1 ustawy z dniem 1 marca 2039 roku jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 r.;
II art. 2 ustawy z dnia 15 marca 2039 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym w pozostałej części jest zgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 sierpnia 2017 r.;
III przepis wymieniony w pkt I w części uznanej za niezgodną z Konstytucją nie jest nierozerwalnie związany z całą ustawą.



Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

podpisy sędziów



Uzasadnienie:
Wnioskiem z 25 kwietnia 2039 roku Królowa Polski wniosła o zbadanie zgodności z Konstytucją art. 2 ustawy z dnia 15 marca 2039 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Ustawie tej zarzuciła niezgodność z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W ocenie Królowej przepis art. 2 zakwestionowanej ustawy jest niezgodny z zasadą lex retro non agit, czyli zakazem działania prawa wstecz. Ustawa miałaby bowiem obowiązywać od 1 marca, mimo że została uchwalona po tej dacie.

Prokurator Generalna wniosła o stwierdzenie, że art. 2 zaskarżonej ustawy jest niezgodny z art. 2 Konstytucji i orzeczenie, że przepis ten nie jest nierozerwalnie związany z pozostałymi przepisami ustawy.

Przedstawiciel Sejmu RP przychylił się do stanowiska przedstawionego przez Prokurator Generalną.

Przedmiot kontroli.

Przedmiotową ustawą ustawodawca przewidział wprowadzenie w ustawie - Prawo o ruchu drogowym obowiązku utworzenia przez kierującego pojazdem "korytarza życia" na m.in. drogach szybkiego ruchu, określił sposób tworzenia korytarza oraz wprowadził zakaz korzystania z tak utworzonej drogi przejazdu pojazdu uprzywilejowanego przez kierujących pojazdem innym niż uprzywilejowany, z wyjątkiem pojazdu zarządcy drogi lub pomocy drogowej. Ustawodawca wprowadził również obowiązek oraz określił metodę tworzenia przez kierujących pojazdami tzw. "jazdy na suwak" dającej możliwość zmiany pasa ruchu, kiedy na jezdni z co najmniej dwoma pasami ruchu w jednym kierunku co najmniej jeden z pasów np. kończy się (zanika).
Zgodnie z zakwestionowanym art. 2 ustawy regulacja dotycząca tzw. korytarza życia miała wejść w życie z dniem 1 marca 2039 roku, regulacja dotycząca jazdy n a suwak miała natomiast wejść w życie po upływie 60 dni od dnia ogłoszenia ustawy.


Trybunał zważył, co następuje.

Wniosek Królowej Polski okazał się częściowo zasadny.

W dotychczasowym orzecznictwie Trybunał wielokrotnie wypowiadał się na temat wypływającej z art. 2 Konstytucji, tj. zasady demokratycznego państwa prawnego, konieczności zapewnienia w uchwalanych ustawach odpowiedniej vacatio legis. "Odpowiedniość" nie ma przy tym charakteru ścisłego i różni się w zależności od materii, jakiej dotyczy ustawa. Szczególną uwagę do zapewnienia odpowiedniej vacatio legis ustawodawca powinien przykładać w przypadku przepisów dotyczących prawa daninowego i karnego, jak również nakładania nowych obowiązków na obywateli. Jedynie wyjątkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jest przy tym możliwe złamanie zasady lex retro non agit.

Zakwestionowany art. 2 ustawy ustawodawca przewidział dwa odrębne terminy wejścia w życie dla poszczególnych przepisów ustawy. Przebieg prac legislacyjnych nie pozwala na ustalenie powodu, dla którego zdecydowano się na ten zabieg. Kwestia vacatio legis nie była poruszana w uzasadnieniu do projektu ustawy, jak również w trakcie debat parlamentarnych. W ocenie Trybunału fakt, iż przepisy dotyczące tzw. korytarza życia miały wejść w życie z mocą wsteczną, tj. 1 marca 2039 roku nie wynikają z zamierzenia ustawodawcy, a są wynikiem niedopatrzenia.

Nie ulega wątpliwości zasadność jak najszybszego wejścia w życie przepisów obligujących kierujących pojazdami do tworzenia korytarzy życia. Tworzenie korytarzy życia jest od lat praktyką większości kierowców. Fakt, iż część z nich do tej praktyki się nie dostosowuje, powoduje jednak, że niejednokrotnie pomoc do ofiar wypadków dociera z opóźnieniem. Konieczność wprowadzenia regulacji wymuszającej na kierujących tworzenia korytarzy życia można wprost połączyć z wynikającą z art. 37 Konstytucji zasadą prawnej ochrony życia. Z tego względu, w ocenie Trybunału, w pełni uzasadnione jest zastosowanie dla regulacji dotyczącej korytarza życia krótkiego vacatio legis.
Powyższe nie powoduje jednak, że dopuszczalne jest wprowadzenie tego rodzaju regulacji z mocą wsteczną, objęcie nią zdarzeń z przeszłości. Każdy kierujący musi mieć bowiem możliwość zapoznania się z obowiązującymi przepisami ruchu drogowego, nie może być zaskakiwany wprowadzaniem nowych regulacji z dnia na dzień. Tym bardziej nie jest dopuszczalne wprowadzanie takich regulacji z mocą wsteczną. Niestosowanie się przez kierującego do nakazu tworzenia korytarza życia będzie bowiem skutkowało możliwością pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej lub wykroczeniowej, w zależności od skutków takiego zachowania.
Z uwagi na powyższe art. 2 ustawy z dnia 15 marca 2039 roku o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym w części przewidującej wejście w życie art. 1 pkt 1 ustawy z dniem 1 marca 2039 roku Trybunał uznał za niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał nie dopatrzył się natomiast niezgodności zakwestionowanego w pozostałej części normatywnej art. 2 ustawy z art. 2 Konstytucji. Za w pełni dopuszczalne należy uznać 60-cio dniowe vacatio legis dla przepisów wprowadzających obowiązek tzw. jazdy na suwak. Okres ten jest w pełni wystarczający dla zapoznania się z kierujących z nową regulacją i przestrzegania jej w ruchu drogowym. Należy bowiem zwrócić uwagę, że jazda na suwak jest od lat dobrą praktyką przyjętą przez większość kierujących.

Trybunał uznał także, że przepis art. 2 ustawy w zakwestionowanej części nie jest nierozerwalnie związany z ustawą. Choć wprowadzanie do ustaw przepisów o wejściu w życie jest dobrą praktyką ustawodawcy, nie jest ono konieczne. Art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych przewiduje bowiem jako zasadę wejście w życie ustawy po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia. Brak przepisu o wejściu w życie regulacji dotyczącej korytarza życia będzie powodował jedynie, iż w przypadku ogłoszenia ustawy, wejdzie ona w życie z czternastodniowym vacatio legis.
Należy jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 120 ust. 4 zd. 2 Konstytucji to od decyzji Królowej będzie zależało, czy podpisze ona ustawę z pominięciem zakwestionowanej części przepisu, czy też zdecyduje się na zwrócenie ustawy Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.


Z uwagi na powyższe Trybunał orzekł jak w sentencji.

podpisy sędziów