[Rząd] o likwidacji IPN

[Renata Budzyńska]

Czetwertyńska-Liściowska
Przechodzimy do debaty nad uchwaloną przez Sejm ustawą o likwidacji Instytutu Pamięci Narodowej oraz przekazaniu jego zadań i kompetencji innym organom:
viewtopic.php?f=220&t=3971#p94852

OG: Debata trwa do godziny 8:00 28 kwietnia.

[Agata Feiss]

Nadzieja Bańkosz

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,

Staję dziś przed Państwem jako przedstawicielka pokolenia, które nie zna PRL-u z własnego doświadczenia, ale żyje w cieniu jego rozliczeń. Jako kobieta urodzona już w wolnej Polsce, jako samorządowiec, jako historyczka z wykształcenia – i jako obywatelka, która wierzy w sprawiedliwość i zdrowy rozsądek.

Dziś głosujemy nad ustawą, która kończy pewną epokę. I dobrze, że tak się dzieje.

Instytut Pamięci Narodowej powstał z przekonania, że potrzebujemy instytucji, która rozliczy przeszłość, zabezpieczy pamięć i stanie się narzędziem prawdy. Niestety, z biegiem lat ta instytucja coraz częściej stawała się instrumentem polityki – nie pamięci. Zamiast rzetelnych badań naukowych – selektywna narracja. Zamiast spokoju potrzebnego historykom – oskarżenia rzucane na nagłówki gazet.

W państwie prawa ściganiem przestępstw zajmuje się prokuratura, a wymiarem sprawiedliwości sądy. Nie ma miejsca na quasi-prokuratorską instytucję, która z jednej strony prowadzi śledztwa, a z drugiej tworzy narrację historyczną. To pomieszanie porządków – prawnego i naukowego – prowadzi do absurdu.

Jak mamy ufać instytucji, która równocześnie oskarża i pisze podręczniki? Gdzie kończy się obiektywizm, a zaczyna propaganda?

Dlatego z całą odpowiedzialnością popieram ustawę likwidującą IPN.

Ale nie jest to akt zapomnienia. Przeciwnie – to akt dojrzałości.

Archiwa byłych służb specjalnych PRL znajdą swoje miejsce w Archiwum Akt Nowych, gdzie – zgodnie z ogólnymi zasadami archiwistyki – będą dostępne każdemu badaczowi. Ściganie przestępstw przeciwko narodowi powierzamy prokuraturze powszechnej – jak ma to miejsce w każdym dojrzałym systemie prawnym. A badania nad historią oddajemy tym, którym je powierzyć trzeba – środowiskom akademickim.

Zamiast jednej, upolitycznionej instytucji – dziesiątki niezależnych ośrodków, stypendiów, grantów, debat. Zamiast urzędowego stempla na przeszłości – pluralizm pamięci.

Nie boję się trudnych tematów. Nie boję się tego, co powiedzą archiwa. Bo wierzę, że Polska dojrzała już do tego, by patrzeć na swoją historię bez lęku, bez nienawiści i bez potrzeby rewanżu.

Dziś kończymy z nadzwyczajnym ustawodawstwem. Nie dlatego, że chcemy coś zamieść pod dywan – ale dlatego, że wierzymy w instytucje, które już mamy: prokuraturę, sądy, archiwa, uczelnie.

Likwidacja IPN to także decyzja rozsądna ekonomicznie – nie możemy sobie pozwalać na finansowanie molochów, które dublują kompetencje innych organów.

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,

To nie jest koniec pamięci. To jest początek pamięci dojrzalszej, wolniejszej od lęków i manipulacji.

Dlatego głosuję za.

Dziękuję.

[Renata Budzyńska]

Marta Kaczyńska
Wasza Wysokość Księżno Marszałek,
Szanowni Senatorowie,

Konserwatywny Klub Senatu jest zdecydowanie przeciwny tej ustawie. Oczywiście przez 40 lat istnienia pojawiały się głosy krytyki pod adresem Instytutu Pamięci Narodowej, musimy jednak zwrócić uwagę, że miało to miejsce przeważnie wiele lat temu, w pierwszych latach jego działania, gdy niejako dopiero wykuwała się koncepcja tego, jak on ma działać. Ostatnie lata, gdy z naturalnych względów od trudnych lat II wojny światowej i PRL minęło wiele czasu i patrzymy na te wydarzenia bardziej z historycznej perspektywy, a mniej jako bezpośredni świadkowie czy uczestnicy, sprawiły, że Instytut przestał być w centrum politycznego sporu. Tym bardziej dziwi, że dziś rząd próbuje zlikwidować tę bardzo zasłużoną instytucję.
Wysoka Izbo, zasługi Instytutu Pamięci Narodowej dla badania historii najnowszej są nieocenione. Wbrew opiniom mojej przedmówczyni, jego narracja wcale nie jest jednostronna. Instytut podejmował w swojej działalności wiele tematów trudnych i niewygodnych, prowadząc chociażby rzetelne badania nad działalnością żołnierzy wyklętych, spośród których niektórzy dopuścili się niestety zbrodni.
Choć z oczywistych względów mało jest już dziś nieosądzonych zbrodniarzy nazistowskich czy komunistycznych, wciąż istotna jest funkcja badawcza Instytutu. Wciąż toczą się sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie tzw. ustawy lutowej, których żądają potomkowie osób represjonowanych. Konieczne są jednak w takich sytuacjach rzetelne badania, często bowiem mamy do czynienia z postaciami kontrowersyjnymi, jak Józef Kuraś ps. "Ogień", oskarżany o zbrodnię gronkowską.
Podobne instytucje do IPN działają dziś w niemal wszystkich państwach postkomunistycznych, w Niemczech przykładowo mamy Instytut Gaucka, i jakoś tam nikt nie domaga się jego likwidacji.

Ustawa jest także niedopracowana, przykładowo w art. 23 i 24 nowelizowane są ustawy, które nie obowiązują od 2011 roku. Wątpliwości budzi wreszcie rozwiązanie stosunku pracy z pracownikami IPN, gdy część jego kompetencji przejmie nowo tworzone Archiwum Obywatelskie. Czy nie byłoby sensowniejsze przejście pracowników do nowego podmiotu i tam ustalenie przez jego szefostwo, kto powinien zachować pracę, a kto nie jest konieczny?

Z powyższych względów senatorowie KKS zagłosują przeciwko ustawie i rekomendują Izbie jej odrzucenie.

Dziękuję.

[Mikołaj Liściowski]

Czetwertyńska-Liściowska
Przechodzimy do głosowania.

OG: Czas do godziny 9:00 2 maja.

[Mikołaj Liściowski]

Przeciw

[Marta Fornero-Piotrowska]

za

[Laura]

Za

[Agata Feiss]

za

[Gabriela Dawidowska]

Przeciw

[Bartlomiej Martens-Ajna]

wstrzymuję się
(brak dyscypliny)