Otwieram debatę nad przedłożoną przez klub parlamentarny Rządzić Inaczej ustawą o zakazie praktyk konwersyjnych. O zabranie głosu proszę przedstawicielkę wnioskodawców, panią posłankę Dorotę Łobodę.
Ustawa z dnia ... o zakazie praktyk konwersyjnych
Art. 1. Ustawa określa zasady ścigania i karania za stosowanie praktyk konwersyjnych.
Art. 2. Ilekroć w ustawie jest mowa o:
1) praktykach konwersyjnych - należy przez to rozumieć każde oddziaływanie, które ma na celu zmianę lub stłumienie orientacji seksualnej, tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej; praktyki konwersyjne nie obejmują świadczeń zdrowotnych lub innych działań, które:
a) zapewniają pomoc w procesie uzgodnienia płci lub
b) zapewniają wsparcie w zrozumieniu i akceptacji własnej orientacji seksualnej, tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej, lub
c) służą leczeniu zaburzeń psychicznych uznawanych w powszechnie akceptowanych międzynarodowych klasyfikacjach medycznych i diagnostycznych - przy czym żadna orientacja seksualna, tożsamość płciowa lub ekspresja płciowa nie może być traktowana jako choroba lub zaburzenie;
2) orientacji seksualnej - należy przez to rozumieć możliwość każdej osoby do odczuwania głębokiej więzi emocjonalnej, czułości, a także pociągu seksualnego oraz wchodzenia w intymne i seksualne relacje z osobami innej płci lub tej samej płci, lub też z przedstawicielami więcej niż jednej płci;
3) tożsamości płciowej - należy przez to rozumieć utrwalone, intensywnie odczuwane doświadczanie i przeżywanie własnej płciowości, która odpowiada lub nie płci wpisanej do aktu urodzenia;
4) ekspresji płciowa - należy przez to rozumieć sposób wyrażania i komunikowania własnej tożsamości płciowej, w szczególności poprzez zachowania, ubiór lub makijaż;
5) uzgodnieniu płci - należy przez to rozumieć indywidualny proces dostosowywania społecznego, prawnego lub medycznego wymiaru płciowości osoby, której tożsamość płciowa różni się od płci wpisanej w akcie urodzenia;
6) profesjonaliście - należy przez to rozumieć lekarza lub lekarza dentystę, pielęgniarkę, położną, psychoterapeutę lub osobę prowadzącą psychoterapię lub inną osobę udzielającą świadczeń zdrowotnych, psychologa, pracownika socjalnego lub pedagoga.
Art. 3. 1. Kto, nawet za zgodą zainteresowanego:
1) stosuje praktyki konwersyjne,
2) oferuje stosowanie praktyk konwersyjnych,
3) prowadzi reklamę lub promocję praktyk konwersyjnych,
4) wskazuje osoby lub podmioty stosujące, oferujące, prowadzące reklamę lub promocję praktyk konwersyjnych w kraju lub za granicą, w celu umożliwienia zastosowania tego rodzaju praktyk - podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.
2. Jeżeli sprawca czynu, określonego w art. 3 ust. 1 jest profesjonalistą, o którym mowa w art. 2 pkt 6 ustawy, - podlega karze grzywny nie niższej niż 2000 zł.
3. Usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo są karalne.
4. W razie prawomocnego skazania za czyny, o których mowa w art. 3 ustawy, sąd niezwłocznie przesyła zawiadomienie o skazaniu do organu samorządu, stowarzyszenia wydającego certyfikat psychoterapeuty lub innego organu regulującego lub nadzorującego wykonywanie zawodu przez osobę prawomocnie skazaną.
Art. 4. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w art. 3 następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
Art. 5. Ustawa wchodzi w życie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Dorota Łoboda:
Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!
Praktyki konwersyjne, określane również mianem praktyk reparatywnych, terapii konwersyjnych, terapii reparatywnych czy po prostu leczeniem homoseksualności (ang. conversion therapy, reparative therapy, sexual orientation change efforts - SOCE), to każde oddziaływanie, w tym forma leczenia bądź psychoterapii, mające na celu zmianę lub stłumienie danej orientacji seksualnej, tożsamości płciowej lub ekspresji płciowej osoby. Opiera się na założeniu, że dana orientacja seksualna, tożsamość płciowa lub ekspresja płciowa jest z natury bardziej pożądana niż inne1 , i w praktyce oznacza, że bycie osobą LGBT (to jest lesbijką, gejem, osobą biseksualną lub osobą transpłciową) postrzegane jest jako choroba lub zaburzenie psychiczne, które można "wyleczyć". Takie terapie zostały uznane zarówno przez krajowe jak i międzynarodowe środowisko naukowe za nieetyczne i szkodliwe.
Praktyki konwersyjne oferowane są również w Polsce. W 2018 r. Komitet ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami ONZ (ang. Committee on the Rights of Persons with Disabilities, CRPD) wydał rekomendacje dla Polski, w których zalecił wprowadzenie zakazu tego rodzaju praktyk oraz wskazał na konieczność wdrożenia wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami psychospołecznymi respektującego tożsamość płciową i orientację seksualną osoby.
Mając to na uwadze, w ocenie projektodawców istnieje pilna potrzeba społeczna, a także potrzeba wynikająca z ciążących na Polsce zobowiązań międzynarodowych, aby doprowadzić do jak najszybszej zmiany tego stanu rzeczy i wyeliminowania możliwości dalszego dostępu do tego rodzaju oddziaływań. Projektowana ustawa ma w założeniu na nie odpowiedzieć. Jej celem jest przede wszystkim zagwarantowanie ochrony osób LGBT przed poddawaniem ich praktykom konwersyjnym poprzez ściganie i karanie osób stosujących tego rodzaju praktyki na drodze postępowania wykroczeniowego. Dodatkowym celem projektowanej ustawy jest również zainicjowanie procesu prowadzącego do wypracowania odpowiednich polityk oraz dobrych praktyk, które wspierałyby specjalistów z zakresu ochrony zdrowia w zapewnieniu etycznej i rzetelnej pomocy osobom doświadczającym wewnętrznego konfliktu lub dyskomfortu w związku ze swoją orientacją seksualną, tożsamością płciową lub ekspresją płciową.
Projektowana ustawa nie ma natomiast na celu zniechęcania osób o niepewnych odczuciach związanych ze swoją orientacją seksualną, tożsamością płciową lub ekspresją płciową do poszukiwania wykwalifikowanej i rzetelnej pomocy. Nie ogranicza ona również możliwości świadczenia pomocy przez specjalistów wspierających osoby transpłciowe w procesie uzgodnienia płci. Proponowany akt normatywny nie wpływa także na możliwość dalszego oferowania świadczeń terapeutycznych, opieki zdrowotnej lub innych świadczeń zdrowotnych służących leczeniu zaburzeń psychicznych uznawanych w powszechnie akceptowanych międzynarodowych klasyfikacjach medycznych i diagnostycznych.
Ustawa, w razie jej uchwalenia, będzie miała wyłącznie pozytywne skutki społeczne, a także pozwoli ograniczyć zjawisko mające destrukcyjny wpływ na społeczeństwo, w tym zwłaszcza na społeczność osób LGBT. Odnosząc się do zawartej w uzasadnieniu analizy można stwierdzić, że dyskryminacja osób nieheteronormatywnych (objawiająca się m.in. traktowaniem ich jako osób „chorych” wymagających „leczenia”) negatywnie wpływa na jakość funkcjonowania znaczącej części społeczeństwa (według szacunkowych wyliczeń osoby LGBT stanowią ok. 5 - 7 % każdego społeczeństwa). Wyniki badań przeprowadzonych w Polsce wskazują, że sytuacja ta prowadzi m.in. do większego ryzyka doświadczenia przez osoby LGBT chorób i zaburzeń psychicznych, a także częstszego podejmowania prób samobójczych.
W 2009 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne opublikowało raport dotyczący odpowiednich rozwiązań terapeutycznych w odniesieniu do orientacji seksualnej, w którym m.in. przywołano wyniki badań wskazujące na negatywne skutki praktyk konwersyjnych78. W raporcie odniesiono się do badań Beckstead i Morrow (2004) oraz Shidlo i Schroeder (2002), w których osoby badane zgłaszały następujące konsekwencje praktyk konwersyjnych: obniżenie poczucie własnej wartości, wzmożoną nienawiść do samego siebie i negatywne postrzeganie homoseksualności; dezorientację, depresję, poczucie winy, poczucie bezradności i beznadziejności, wstyd, społeczne wycofanie się i próby samobójcze; gniew i poczucie zdrady w stosunku do osób świadczących praktyki konwersyjne; wzrost nadużywania substancji i podejmowanie ryzykownych zachowań seksualnych; poczucie bycia odczłowieczonym i nieautentycznym; utrata wiary; oraz poczucie zmarnowanego czasu i zasobów. Osoby same siebie oskarżały o niepowodzenie praktyk konwersyjnych, które miałoby być wynikiem ich własnej słabości, podjęcia niewystarczającego wysiłku, zbyt małego zaangażowania i wiary lub bycia mniej ważnym/ważną w oczach Boga. Zgłaszano również dysfunkcje seksualne, szczególnie wśród osób, które były poddawane technikom awersyjnym.
Wyżej wymienione konsekwencje mają istotny wpływ na jakość życia jednostki, a tym samym na poziom jej zdrowia, w tym jego społecznego aspektu.
Nie przewiduje się aby uchwalenie ustawy miało znaczący wpływ na finanse. Warto jednak odnotować, że poprawienie kondycji psychicznej osób, które w przeciwnym razie poddane zostałyby praktykom konwersyjnym może zmniejszyć wydatki z budżetu państwa na opiekę zdrowotną.
Projekt nie pociąga za sobą dodatkowych obciążenia dla budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Przepisy ustawy mogą – jednak w sposób nieznaczący - zwiększyć zakres obowiązków ciążących na Policji, prokuraturze oraz sądach, co może, ale nie musi przełożyć się na minimalny wzrost kosztów ich funkcjonowania.
Projekt nie dotyczy kwestii regulowanych prawem unijnym. W razie jej uchwalenia ustawa przyczyni się do urzeczywistnienia praw człowieka gwarantowanych przez Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej, przyczyniając się do zwalczania dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, tożsamość płciową i ekspresję płciową. Projekt ustawy nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
OG: czas na debatę do 27.07 do godziny 22
