Przechodzimy do debaty nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny. Proszę o zabranie głosu sprawozdawcę, panią minister Aurelię Dębińską.
Ustawa
z dnia ... 2030 roku
o zmianie ustawy - Kodeks karny
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wprowadza się następujące zmiany:
1) tytuł rozdziału XXV otrzymuje brzmienie: „Przestępstwa przeciwko wolności i autonomii seksualnej”;
2) w art. 197 § 1 otrzymuje brzmienie: „§ 1. Kto doprowadza inną osobę do obcowania płciowego bez wcześniejszego wyrażenia świadomej i dobrowolnej zgody przez tę osobę, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.”;
3) w art. 197 § 2 wyrazy ,,podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.ˮ i zastępuje się wyrazami: „podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 10.”;
4) art. 198 otrzymuje brzmienie: „Art. 198. § 1. Kto wykorzystując bezradność innej osoby lub wynikający z upośledzenia umysłowego lub choroby psychicznej brak zdolności tej osoby do rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, doprowadza ją do obcowania płciowego
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca osobę określoną w § 1 doprowadza do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 10.”;
5) w art. 199 § 1 i 2 otrzymują brzmienie: „§ 1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 2. Jeżeli sprawca w sytuacji określonej w § 1 doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 10.”
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Sprawozdawca: Aurelia Dębińska, Minister Sprawiedliwości, Równości i Praw Człowieka
Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,
Przestępstwa o charakterze seksualnym, a w szczególności zgwałcenie, zwane niegdyś zniewoleniem, należą do najbardziej drastycznych form przemocy i naruszeń elementarnych praw i wolności człowieka, które jednocześnie wprost odwrotnie do ciężaru przestępstwa, zbyt rzadko spotykają się z adekwatną reakcją organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Zgłaszalność przemocy seksualnej jest ułamkiem wobec zaistniałych naruszeń, analogicznie pobłażliwość wymiaru sprawiedliwości i procent wyroków wydawanych z warunkowym zawieszeniem kary zniechęca osoby pokrzywdzone do zgłaszania przestępstwa i podejmowania kroków prawnych. Bogata literatura naukowa i publicystyczna oraz presja społeczna nie wpływają na zmianę praktyki, także dokonująca się zmiana linii orzeczniczej Sądu Najwyższego bez korekty kodeksowej nie przyniosła spodziewanych efektów.
Przestępstwa o charakterze naruszenia wolności i autonomii seksualnej w weryfikowalnie znacznie większym stopniu dotykają kobiety i dziewczęta, ergo – jest to przemoc motywowana płcią i tym samym jedna z przeszkód stających na drodze do osiągnięcia faktycznej równości kobiet i mężczyzn gwarantowanej w Rzeczpospolitej Polskiej Konstytucją RP oraz aktami prawa międzynarodowego.
Doświadczenia państw europejskich, które zmieniły swoje kodeksy karne i oparły definicję gwałtu na braku zgody, przede wszystkim Szwecji, wskazują wzrost zapadalności wyroków kar bezwzględnego więzienia w stosunku do wyroków warunkowo zawieszających wykonanie kary. Celem zmiany ustawy Kodeks karny w Polsce jest analogiczna tendencja i większa surowość wymiaru sprawiedliwości wobec sprawców. Koszty finansowe tej zmiany to z jednej strony – tak można szacować – kilkaset więcej rocznie skazań na kary bezwzględnego więzienia, a zatem koszty osadzenia więźniów poniesione przez budżet państwa, ale także wpływy z racji zasądzonych kar finansowych.
Zwiększenie liczby kar bezwzględnego więzienia za przestępstwo zgwałcenia zwiększy na niwie społecznej przewidywanej poczucia sprawiedliwości i skuteczności wymiaru sprawiedliwości, a tym samym – zaufanie do państwa i jego organów. W dłuższej perspektywie czasowej zakładamy obserwowalny wzrost doniesień o możliwości popełnienia przestępstwa. Zwiększenie zgłaszalności przełoży się na wzrost poczucia omnipotencji pokrzywdzonych przestępstwem, a za tym pójdzie oczekiwana zmiana społeczna, czyli zmniejszenie się skali przestępczości seksualnej.
Dostrzeżenie przez ograna ścigania i wymiar sprawiedliwości wagi krzywdy doznawanej przez osoby pokrzywdzone oraz większa surowość sądów będą miały charakter prewencyjny i profilaktyczny. Przestępstwo zgwałcenia ujmowane jako zbrodnia, a nie jako występek, zmieni przeświadczenie społeczne o niskiej szkodliwości czynu. Przełoży się to na wzmiankowane wyżej równouprawnienie kobiet i mężczyzn, ponieważ wprowadzenie kategorii zgody upodmiotowi kobiety będące najczęstszymi ofiarami zgwałceń bez względu na ich stan świadomości i kondycji fizycznej czy psychicznej. Pozwoli to na pełną realizację konstytucyjnych praw kobiet oraz praw gwarantowanych aktami normatywnymi prawa międzynarodowego.
Projekt nie wywiera skutków finansowych dla budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej, nie wpłynie także negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
