Przechodzimy do debaty nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo telekomunikacyjne, zgłoszonym przez grupę posłów klubu poselskiego Koalicji Obywatelskiej. Proszę o zabranie głosu przedstawiciela wnioskodawców, panią posłankę Katarzynę Szymielewicz.
Ustawa
z dnia ... 2030 r.
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo telekomunikacyjne
Art. 1. W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 61 w § 1 w pkt 5 kropkę na końcu zastępuje się średnikiem oraz dodaje się pkt 6 w brzmieniu: „6) ochronę dóbr osobistych, o których mowa w art. 505^40- 505^43.”;
2) po art. 199^1 dodaje się art. 1992 w brzmieniu: “Art. 1992 . W sprawach, o których mowa, w art. 505^40-505^43, sąd nie może odrzucić pozwu ze względu na brak oznaczenia pozwanego.”
3) w części pierwszej w księdze pierwszej w tytule VII po dziale VIII dodaje się dział IX w brzmieniu:
„DZIAŁ IX
Postępowanie w przypadku naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem sieci Internet przez osoby o nieustalonej tożsamości
Art. 505^40. Przepisy niniejszego działu stosuje się w sprawach o ochronę dóbr osobistych, jeżeli do ich naruszenia doszło za pośrednictwem sieci Internet a powód nie zna danych osobowych pozwanego, koniecznych do wniesienia pozwu.
Art. 505^41. Powództwo w sprawach przewidzianych w niniejszym dziale może być wytoczone przed właściwy sąd, o którym mowa w art. 31^1.
Art. 505^42 § 1. Powód wnosi pozew bez wskazania danych osobowych pozwanego.
§ 2. W pozwie powód zobowiązany jest:
1) przytoczyć treść wypowiedzi pozwanego naruszających jego dobra osobiste;
2) podać szczegółowe dane umożliwiające identyfikację wypowiedzi, w szczególności podając adres URL publikacji, datę i godzinę publikacji oraz nazwę pozwanego używaną w sieci Internet;
3) złożyć oświadczenie, że zarówno przed, jak i po opublikowaniu wypowiedzi, o których mowa w pkt 1, nie naruszył dóbr osobistych pozwanego;
4) uprawdopodobnić naruszenie dóbr osobistych.
§ 3. Do pozwu należy dołączyć zapis wypowiedzi, o których mowa w § 2 pkt 1 oraz wszystkich wypowiedzi powoda i pozwanego, które nastąpiły przed lub po opublikowaniu wypowiedzi, o których mowa w § 2 pkt 1, jeżeli mają związek lub odnoszą się do tych wypowiedzi.
§ 4. Zapis wypowiedzi powinien być sporządzony w formie elektronicznej oraz w formie wydruku przedstawiającego skopiowany obraz ekranu z widocznym adresem URL oraz datą i godziną publikacji.
§ 5. Przez wypowiedzi, o których mowa w § 3, należy rozumieć wszystkie opublikowane w sieci Internet przez powoda i pozwanego treści, niezależnie od tego przez kogo zostały wytworzone.
Art. 505^43 § 1. Jeżeli pozew spełnia wymogi, o których mowa w art. 505^42 § 2, sąd niezwłocznie zwraca się do operatora publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych o udostępnienie danych, o których mowa w art. 180c ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne, w celu ustalenia danych osobowych pozwanego.
§ 2. Po uzyskaniu danych, o których mowa w § 1, sąd zarządza doręczenie pozwu pozwanemu i wzywa go do złożenia odpowiedzi na pozew.”.
Art. 2. W ustawie z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 1 ust. 1 pkt 10 otrzymuje brzmienie: „10) zadania i obowiązki na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa, bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz ochrony dóbr osobistych, w zakresie telekomunikacji;”;
2) w art. 159 ust. 4 otrzymuje brzmienie: „4. Przepisów ust. 2 i 3 nie stosuje się do komunikatów i danych ze swojej istoty jawnych, z przeznaczenia publicznych lub ujawnionych postanowieniem sądu wydanym w postępowaniu karnym lub w postępowaniu o naruszenie dóbr osobistych określonym w art. 505^40-505^43 k.p.c., postanowieniem prokuratora lub na podstawie odrębnych przepisów.”;
3) tytuł działu VIII otrzymuje brzmienie: „DZIAŁ VIII. Obowiązki na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa, bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz ochrony dóbr osobistych”;
4) art. 176 otrzymuje brzmienie: „Art. 176. Przedsiębiorca telekomunikacyjny jest obowiązany do wykonywania zadań i obowiązków na rzecz obronności, bezpieczeństwa państwa, bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz ochrony dóbr osobistych w zakresie i na warunkach określonych w niniejszej ustawie oraz w przepisach odrębnych.”
5) w art. 180a ust. 1 pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2) udostępniać dane, o których mowa w pkt 1, uprawnionym podmiotom, a także sądowi w sprawach karnych i określonych w art. 505^40-505^43 k.p.c., oraz prokuratorowi, na zasadach i w trybie określonych w przepisach odrębnych;”.
Art. 3. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Art. 4. Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Szanowna Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,
Celem ustawy jest ułatwienie obywatelom dochodzenia na drodze cywilnej roszczeń o ochronę dóbr osobistych w przypadku naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem sieci Internet. Celem ustawy jest także przeciwdziałanie negatywnemu zjawisku obecności w przestrzeni publicznej wypowiedzi, które mają charakter zniesławiający lub znieważający. W aktualnym stanie prawnym, osoba wytaczająca proces o ochronę dóbr osobistych ma obowiązek wskazać w pozwie między innymi imię i nazwisko lub nazwę pozwanego, a także jego miejsce zamieszkania lub siedziby oraz adres. Brak wskazania powyższych danych stanowi brak formalny pozwu, którego nieuzupełnienie w terminie tygodniowym skutkuje zwrotem pozwu. Powoda obciąża także, na dalszym etapie postępowania i pod rygorem jego zawieszenia, obowiązek wskazania danych niezbędnych do ustalenia przez sąd numeru PESEL pozwanego. Tymczasem w większości przypadków, w których do naruszenia dóbr osobistych powoda dochodzi za pośrednictwem Internetu, powód nie zna danych osobowych pozwanego i nie ma możliwości ich samodzielnego ustalenia.
W porównaniu do dotychczasowego stanu prawnego, projekt przewiduje poszerzenie katalogu spraw, w których organizacje pozarządowe mogą, w zakresie swoich zadań statutowych, wytaczać powództwa na rzecz obywateli lub przyłączać się do takich postępowań, poprzez dodanie do tego katalogu, spraw o ochronę dóbr osobistych. Nadto projekt przewiduje wprowadzenie przepisów dotyczących postępowania odrębnego w sprawach o ochronę dóbr osobistych, jeżeli do ich naruszenia doszło za pośrednictwem Internetu, a powód nie zna danych osobowych sprawcy naruszenia, które są konieczne do złożenia pozwu. W tym zakresie projekt przewiduje dodanie działu IX w części pierwszej, księdze pierwszej, w tytule VII k.p.c. Projektowane przepisy będą miały zastosowanie wyłącznie do przypadków naruszenia dóbr osobistych za pośrednictwem Internetu.
Podstawową różnicą pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym jest umożliwienie obywatelom wnoszenia pozwów bez określenia danych osobowych pozwanego, poprzez wprowadzenie instytucji tzw. „ślepego pozwu”. Rozpoznanie sprawy w trybie określonym przez projektowane art. 505^40 – 505^43 k.p.c. uzależnione byłoby od spełnienia przez powoda następujących warunków:
1) powód zobowiązany byłby do dokładnego przytoczenia w pozwie treści wypowiedzi naruszających jego dobra osobiste wraz z podaniem adresu URL, na którym wypowiedzi te zostały zamieszczone, daty i godziny publikacji oraz nazwy profilu lub loginu użytkownika;
2) powód zobowiązany byłby złożyć w pozwie oświadczenie, że zarówno przed, jak i po zamieszczeniu kwestionowanych wypowiedzi nie naruszył dóbr osobistych pozwanego,
3) powód zobowiązany byłby dołączyć do pozwu, w formie elektronicznej oraz w formie wydruku przedstawiającego skopiowany obraz ekranu z widocznym adresem URL oraz datą i godziną publikacji, zapis wypowiedzi naruszających jego dobra osobiste, a także zapis wypowiedzi własnych oraz wypowiedzi sprawcy naruszenia, które nastąpiły przed lub po zamieszczeniu kwestionowanych wypowiedzi, jeżeli mają związek lub odnoszą się do tych wypowiedzi.
Po złożeniu pozwu, sąd niezwłocznie zwracałby się do operatora publicznej sieci telekomunikacyjnej lub dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych o udostępnienie danych, o których mowa w art. 180c ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne, w celu ustalenia danych osobowych pozwanego. Po uzyskaniu danych osobowych pozwanego zarządzałby doręczenie pozwu pozwanemu i wzywał go do złożenia odpowiedzi na pozew.
Projekt przewiduje także, iż powództwo w sprawach przewidzianych w niniejszym postępowaniu odrębnym będzie mogło zostać wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej powoda, bądź przed sąd, w którego okręgu doszło do ujawnienia naruszenia. Powyższe rozwiązanie podyktowane jest z jednej strony względami słuszności, albowiem powód jako osoba poszkodowana powinien mieć prawo wyboru sądu, z drugiej strony zaś obiektywną okolicznością, iż na etapie wnoszenia pozwu miejsce zamieszkania pozwanego nie jest znane, a co za tym idzie nie ma możliwości określenia sądu właściwego miejscowo dla pozwanego.
Przyjęcie niniejszego projektu ustawy spowoduje korzystne skutki społeczne i prawne w postaci poprawy systemu ochrony dóbr osobistych obywateli. Osoby poszukujące ochrony swoich dóbr osobistych w procesie cywilnym uzyskają możliwość profesjonalnego wsparcia ze strony organizacji pozarządowych, które będą mogły wytaczać w takich sprawach powództwa na rzecz obywateli oraz przyłączać się do prowadzonych już postępowań. Profesjonalna pomoc ze strony organizacji pozarządowych, które w zakresie swoich zadań statutowych będą świadczyły pomoc obywatelom w dochodzeniu roszczeń z zakresu ochrony dóbr osobistych, zachęci obywateli do dochodzenia ich praw przed sądem. Z kolei wprowadzenie instytucji tzw. „ślepego pozwu” stworzy realną możliwość dochodzenia w procesie cywilnym roszczeń przeciwko osobom, które – korzystając z poczucia anonimowości - dopuszczają się naruszeń dóbr osobistych za pośrednictwem Internetu.
Wreszcie wszystkie powyższe zmiany przyczynią się do wzrostu świadomości prawnej społeczeństwa. Z jednej strony osoby, które za pośrednictwem Internetu padają ofiarą zniesławienia lub zniewagi, zyskają poczucie, że mogą podjąć skuteczne działania przed sądem w celu obrony swoich praw, z drugiej natomiast strony, sprawcy takich naruszeń dóbr osobistych stracą poczucie anonimowości, a co za tym idzie także bezkarności swoich działań. W konsekwencji, wprowadzenie proponowanych rozwiązań ustawowych powinno doprowadzić do ograniczenia obecności w przestrzeni internetowej wypowiedzi, które mają charakter zniesławiający lub naruszający godność osobistą.
Projekt pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa, związane z przewidywanym wzrostem liczby postępowań sądowych w sprawach o ochronę dóbr osobistych. Wzrost tych wydatków zostanie sfinansowany częściowo przez strony procesu stosownie do przepisów ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a w pozostałym zakresie z budżetu państwa.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej. Ustawa nie ma wpływu na funkcjonowanie rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
