Przystępujemy do debaty nad rządowym projektem ustawy o stałym dialogu z obywatelami. Proszę o zabranie głosu panią wiceminister Aleksandrę Korczak.
Ustawa
o stałym dialogu z obywatelami
Art. 1. W celu przedstawienia rekomendacji i propozycji obywateli na rozwiązanie wybranych zagadnień powoływane będą tymczasowe Zgromadzenia Obywatelskie w liczbie od jednego do pięciu w ciągu roku.
Art. 2. Zgromadzenie Obywatelskie składa się z 25 do 50 obywateli, którzy zostaną wylosowani zgodnie z wymogami określonymi w art. 4 ust. 2 i 3.
Art. 3. Uczestnictwo w Zgromadzeniu Obywatelskim jest dobrowolne. Jeżeli obywatel wycofa się z udziału w Zgromadzeniu przed jego pierwszą sesją lub obejmie urząd publiczny to zostanie zastąpiony pierwszym z wylosowanej wcześniej listy rezerwowej.
Art. 4.
1. W Zgromadzeniu Obywatelskim może uczestniczyć obywatel Polski, który:
1) posiada czynne prawo wyborcze,
2) nie został skazany prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego,
3) nie został pozbawiony praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,
4) nie jest osobą pełniącą funkcję publiczną w naczelnych organach władzy państwowej.
2. Losowanie Zgromadzenia Obywatelskiego bierze pod uwagę dobór uczestników uwzględniający reprezentację ogółu populacji Polski w zakresie wieku, płci, miejsca zamieszkania i pozycji społeczno-ekonomicznej.
3. Minister właściwy ds. obywatelskich określi w drodze rozporządzania szczegółowy proces przeprowadzania losowania uwzględniając wymogi opisane w ust. 2.
4. Za przeprowadzenie losowania odpowiada Stały Sekretarz, który może wnioskować do właściwych instytucji o wszelkie niezbędne dane do przeprowadzenia losowania.
5. Dane uzyskane w celu przeprowadzenia losowania mogą być wykorzystane tylko na wewnętrzne potrzeby procesu losowania i informowania wylosowanych uczestników Zgromadzenia.
Art. 5.
1. Zgromadzenie Obywatelskie podejmuje decyzje na zasadzie konsensusu.
2. W przypadku jeśli pomimo wielokrotnych prób negocjacji nie udało się uzyskać konsensusu decyzja może być podjęta większością 4/5 głosów uczestników w obecności przynajmniej 4/5 składu Zgromadzenia.
3. Obywatele, którzy głosowali przeciw decyzji mogą przedstawić zdanie odrębne, które zostanie dołączone do decyzji.
Art. 6. W celu przygotowania, organizacji i podsumowania pracy Zgromadzenia Obywatelskiego powołuje się stałą Radę Obywatelską.
Art. 7. Rada Obywatelska składa się z 24 obywateli wylosowanych spośród uczestników wcześniejszych Zgromadzeń Obywatelskich. Mandat członka Rady trwa 18 miesięcy i jest wypełniany przez nowych reprezentantów wylosowanych z kolejnych zakończonych Zgromadzeń. Wymienia się jedną trzecią składu co sześć miesięcy.
Art. 8. Udział w Radzie Obywatelskiej jest dobrowolny. Jeżeli obywatel wycofa się z udziału w Radzie przed końcem mandatu w jego miejsce zostanie wylosowany inny obywatel z wcześniejszych Zgromadzeń Obywatelskich.
Art. 9.
1. Rada wybiera ze swojego składu przewodniczącego, który prowadzi obrady.
2. Kadencja przewodniczącego trwa 6 miesięcy.
Art. 10.
1. W obradach Rady Obywatelskiej bierze udział w roli doradczej Stałego Sekretarza.
2. Rada może zaprosić na swoje obrady w roli doradczej Rzecznika Praw Obywatelskich.
3. Rada może korzystać ze wsparcia ekspertów Biura Legislacyjnego Sejmu oraz Rządowego Centrum Legislacji.
Art. 11.
1. Rada może podejmować decyzję tylko jeśli przynajmniej połowa jej składu jest obecna.
2. Rada podejmuje decyzje na zasadzie konsensusu.
3. W przypadku jeśli pomimo wielokrotnych prób negocjacji nie udało się uzyskać konsensusu decyzja może być podjęta większością 2/3 głosów uczestników.
Art. 12.
1. Uczestnicy Zgromadzenia Obywatelskiego i Rady Obywatelskiej otrzymują:
1) dietę odpowiadającą 3% wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu, ustalonego na podstawie przepisów o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, z wyłączeniem dodatku z tytułu wysługi lat za każdy dzień uczestnictwa w Zgromadzeniu lub Radzie,
2) zwrot kosztów podróży do miejsca odbywania się sesji Zgromadzenia lub obrad Rady w wysokości rzeczywiście poniesionych, racjonalnych i celowych kosztów przejazdu z miejsca zamieszkania i z powrotem środkami komunikacji publicznej lub prywatnym środkiem lokomocji.
2. Pracodawca udziela pracownikowi będącemu uczestnikiem Zgromadzenia Obywatelskiego i Rady Obywatelskiej, z wyjątkiem uczestnictwa w Zgromadzeniu lub Radzie w dniu wolnym od pracy, urlopu bezpłatnego na okres trwania sesji Zgromadzenia lub obrad Rady.
3. Urlopu udziela się na wniosek pracownika.
4. W czasie trwania urlopu bezpłatnego pracownik zachowuje wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia.
Art. 13. Dla wsparcia administracyjnego i organizacyjnego Zgromadzenia Obywatelskiego i Rady Obywatelskiej Szef Kancelarii Sejmu powoła jednego z pracowników Kancelarii Sejmu na Stałego Sekretarza.
Art. 14.
1. W ostatnim kwartale roku Rada Obywatelska spotyka się aby wybrać tematy dla Zgromadzeń Obywatelskich na najbliższe rok kalendarzowy.
2. Tematy Rada wybiera z propozycji zgłoszonych przez:
1) co najmniej 2 członków Rady,
2) klub lub koło poselskie,
3) klub lub koło senackie,
4) Radę Ministrów,
5) grupę 100 obywateli.
3. Kluby i koła oraz Rada Ministrów mogą zgłosić nie więcej niż 2 propozycje w roku kalendarzowym.
4. Wszystkie propozycje powinny zawierać wyjaśnienie tematu oraz uzasadnienie dlaczego Zgromadzenie Obywatelskie powinno podjąć temat.
Art. 15. Po wyborze tematów Rada formułuje precyzyjne pytanie, które ma być przedmiotem dyskusji Zgromadzenia Obywatelskiego.
Art. 16.
1. Rada Obywatelska ustali wszelkie sprawy związane z organizacją Zgromadzeń Obywatelskich, a w szczególności:
1) liczbę Zgromadzeń w najbliższym roku kalendarzowym,
2) liczbę obywateli losowanych dla każdego Zgromadzenia,
3) datę, czas, miejsce, program i budżet każdego ze Zgromadzeń,
4) zatrudnienie facylitatora dla każdego Zgromadzenia,
5) utworzenie grupy doradczej, która zbierze informacje i dokumenty, które będą udostępnione obywatelom uczestniczącym w Zgromadzeniu,
6) wybór ekspertów i reprezentantów grup interesów, którzy będą mogli być poproszeni o opinię w temacie Zgromadzenia,
2. Stały Sekretarz przygotowuje i wdraża wszystkie decyzje podjęte przez Radę.
3. Stały Sekretarz odpowiada za wszelkie administracyjne i logistyczne aspekty związane z organizacją pracy Rady i Zgromadzenia.
Art. 17.
1. Po zakończeniu pracy Zgromadzenie Obywatelskie formułuje jedną bądź kilka rekomendacji, które są przekazywane do Prezydium Sejmu i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.
2. Prezydium Sejmu w ramach planu prac najbliższego posiedzenia Sejmu uwzględnia punkt obrad w ramach, które zostaną przedstawione rekomendacje przez przedstawiciela uczestników Zgromadzenia i zostanie przeprowadzona debata. Wszyscy przedstawiciele Zgromadzenia mogą uczestniczyć w debacie nad wniesionymi rekomendacjami.
3. W debacie uczestniczy także minister lub ministrowie właściwi dla zakresu przedstawianych rekomendacji.
4. Sejm formułuje swoją opinię określającą czy i jak rekomendacje będą wdrożone. W przypadku opinii negatywnej Sejm przedstawi uzasadnienie tej decyzji.
5. Sejm przyjmuje opinię bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 18.
1. Rada Obywatelska dba o to, aby rekomendacje zostały wdrożone zgodnie z opinią Sejmu.
2. Stały Sekretarz przedstawia Radzie nie rzadziej niż raz na trzy miesiące raport z postępu prac Sejmu.
3. Rada przekazuje informację o postępach prac uczestnikom Zgromadzenia Obywatelskiego, którego rekomendacji one dotyczą.
4. Po 12 miesiącach od przyjęcia opinii Sejmu Rada może wystąpić do Prezydium Sejmu o przeprowadzenie debaty nad postępami prac wdrażającymi rekomendacje.
5. Prezydium Sejmu uwzględnia tą debatę w planie obrad najbliższego posiedzenia Sejmu.
Art. 19.
1. Stały Sekretarz jest odpowiedzialny za codzienne funkcjonowanie Rady i Zgromadzenia, w szczególności przygotowanie i implementację decyzji podjętych przez Radę.
2. Stały Sekretarz jest pierwszym punktem kontaktu w sprawie funkcjonowania instytucji stałego dialogu z obywatelami.
3. Szef Kancelarii Sejmu deleguje Stałemu Sekretarzowi wszelkie niezbędne uprawnienia do wykonywania jego obowiązków.
Art. 20.
1. Maksymalny limit wydatków z budżetu państwa na realizację ustawy wynosi 2039 roku 30 000 tys. zł. rocznie.
2. Limit jest corocznie waloryzowany o wysokość inflacji.
3. Stały Sekretarz monitoruje wykorzystanie limitu i przedstawia Radzie Obywatelskiej sprawozdanie z jego wykorzystania.
Art. 21.
1. Pierwsza Rada Obywatelska zostanie wylosowana z ogółu obywateli polskich spełniających warunki określone w art. 4 w trzech losowaniach po 8 osób kolejno na 6 miesięczną, 12 miesięczną i 18 miesięczną kadencję.
2. Kadencja pierwszej Rady Obywatelskiej liczona jest od zakończenia pierwszego Zgromadzenia Obywatelskiego.
3. Spotkanie dla pierwszej Rady Obywatelskiej, o którym mowa w art. 14 odbywa się w pierwszym kwartale 2039 roku.
Art. 22. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Aleksandra Korczak
Panie Marszałku!
Wysoka Izbo!
Nasz obecny system rządów od lat zawodził obywateli w kwestii rozwiązania najbardziej palących problemów społecznych, a jednocześnie zaufanie pomiędzy obywatelami i rządem ulegało dramatycznemu pogorszeniu. Arogancja władzy, ignorowanie głosów opozycji i samych obywateli, unikanie podejmowania krytycznych reform, ale także debaty na temat wprowadzanych zmian oraz coraz większa centralizacja władzy w rękach niewielkiej grupy osób spowodowały krytycznie niskie poczucie wpływu obywateli na to jak wygląda ich kraj.
Ustawa o stałym dialogu z obywatelami jest odpowiedzią na te słabości i szansą na demokratyczne odrodzenie. Tworzy bowiem przestrzeń, w której zwykli obywatele będą mogli zmierzyć się ze złożonymi zagadnieniami publicznymi, wysłuchać siebie na wzajem i znaleźć wspólną płaszczyznę porozumienia. Jednocześnie uczestnicząc w tym procesie stworzą warunki do przezwyciężenia polaryzacji i wzmocnienia jedności społecznej. Wniosą także zbiorową inteligencję społeczeństwa w proces rozwiązywania kluczowych wyzwań zapewniając dzięki zróżnicowanym głosom lepsze decyzje niż bardziej homogeniczne grupy.
Idea Zgromadzenia Obywatelskiego bazuje na grupie losowo wybranych obywateli, którzy będą możliwie reprezentatywną grupą dla ogółu społeczeństwa. Osoby te poświęcą znaczącą ilość czasu ucząc się i współpracując poprzez facylitowaną deliberację na temat wybranych zagadnień polityk publicznych, aby znaleźć wspólne stanowisko i zaprezentować rekomendacje dla polityków, decydentów i społeczeństwa.
Wzorując się na sprawdzonym i funkcjonującym od 2019 roku modelu Ostbelgien ustawa wprowadza także instytucję stałej Rady Obywatelskiej, która będzie odpowiadała za selekcję tematów i organizację sesji Zgromadzenia Obywatelskiego. Wsparcia udzieli jej Stały Sekretarz delegowany spośród pracowników Kancelarii Sejmu.
Ustawa precyzuje kto może być członkiem Rady i Zgromadzenia, w jaki sposób dokonuje się losowania, jak wybierane będą tematy i podejmowane decyzje oraz sposób wynagradzania członków. Uregulowany został także sposób postępowania z rekomendacjami Zgromadzenia Obywatelskiego, aby wypracowane stanowiska nie były tylko kolejną nie znaczącą inicjatywą, którą politycy będą mogli bez żadnego zastanowienia odrzucić lub zignorować.
Koszty funkcjonowania całego procesu stałego dialogu szacujemy na nie więcej niż 30 milionów złotych rocznie. Doświadczenia innych krajów pokazują, że koszt organizacji jednego Zgromadzenia Obywatelskiego może wahać się od 150 do 750 tysięcy euro. W przeliczeniu na złotówki przy organizacji 5 Zgromadzeń w roku sam ich koszt wyniesie ok. 17 milionów złotych. Do tego dochodzą koszty funkcjonowania stałej Rady. Środki na ten cel zostały zabezpieczone w budżecie na 2039 rok.
Ustawa nie jest objęta prawem Unii Europejskiej. Ustawa nie wpływa na sytuację rodzin z dziećmi, ani na wielkość obciążeń administracyjnych przedsiębiorców.
Dziękuję.
OG: 48h
