Przechodzimy do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy ‒ Kodeks pracy. Proszę o zabranie głosu wiceminister Alicję Sielską.
Ustawa
o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz ustawy ‒ Kodeks pracy
Art. 1. W ustawie z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 13 pkt 10 otrzymuje brzmienie:
„10) źródła finansowania działalności związku, sposób ustanawiania i zbierania składek członkowskich oraz zasady prowadzenia gospodarki finansowej związku;”;
2) w art. 25 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Za czas wykonywania takiej doraźnej czynności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą.”;
3) w art. 31 ust. 2 i 3 otrzymują brzmienie:
„2. Zwolnienia od pracy, o których mowa w ust. 1, udzielane są bezpłatnie na wniosek zarządu zakładowej organizacji związkowej. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb udzielania zwolnień od pracy oraz zakres uprawnień przysługujących pracownikowi w czasie tych zwolnień, uwzględniając konieczność udokumentowania przesłanek do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy oraz zachowania przez pracownika uprawnień niezwiązanych z należnym od pracodawcy wynagrodzeniem.
3. Pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy zawodowej na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy. Za czas wykonywania takiej doraźnej czynności pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy nawiązanego z pracodawcą.”;
4) art. 33 otrzymuje brzmienie:
„Art. 33. 1. Zakładowa organizacja związkowa ma prawo zwoływania na terenie zakładu pracy spotkań pracowników w celu omówienia spraw dotyczących ogółu członków organizacji związkowej lub ogółu pracowników.
2. Na uzasadniony wniosek zarządu zakładowej organizacji związkowej pracodawca ma obowiązek udostępnić dla przeprowadzenia spotkania, o którym mowa w ust. 1, położone na terenie zakładu pracy odpowiednie pomieszczenie wyposażone w urządzenia techniczne niezbędne do przeprowadzenia spotkania.
3. Pracodawca jest zwolniony z obowiązku, o którym mowa w ust. 2, jeżeli nie dysponuje pomieszczeniem odpowiednim dla przeprowadzenia spotkania, o którym mowa w ust. 1.”;
5) art. 33'1 otrzymuje brzmienie:
„Art. 33'1. 1. Zakładowa organizacja związkowa i pracodawca mogą zawrzeć porozumienie w sprawie pobierania przez pracodawcę na rzecz zakładowej organizacji związkowej składek związkowych od pracowników.
2. W przypadku zawarcia porozumienia, o którym mowa w ust. 1, pobieranie przez pracodawcę składek związkowych jest uzależnione od pisemnej zgody każdego z pracowników.
3. Pracodawca, z którym zakładowa organizacja związkowa zawarła porozumienie, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany niezwłocznie przekazywać kwoty pobranych składek związkowych na rachunek bankowy wskazany przez zakładową organizację związkową w treści porozumienia.”;
6) art. 34'1 otrzymuje brzmienie:
„Art. 34'1. 1. Pracodawcy objęci działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej mają obowiązek zwolnić: 1)bezpłatnie z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej – na podstawie art. 31 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 2.
2) od pracy zawodowej, bez zachowania prawa do wynagrodzenia – na podstawie art. 31 ust. 3 – odpowiednio do udziału liczby członków tej organizacji zatrudnionych u danego pracodawcy w łącznej liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji – w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.
2. Zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej przedstawia pracodawcy, który zwolni pracownika lub pracowników z obowiązku świadczenia pracy lub od pracy zawodowej, informacje o liczbie członków tej organizacji zatrudnionych u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji oraz u każdego z tych pracodawców – w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, według stanu na ostatni dzień miesiąca.”;
7) po rozdziale 4 dodaje się rozdział 4a w brzmieniu:
„Rozdział 4a
Jawność gospodarki finansowej związków zawodowych
Art. 34'3. Gospodarka finansowa związków zawodowych jest jawna.
Art. 34'4. 1. Związek zawodowy podaje sprawozdanie finansowe, sporządzone na podstawie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości do publicznej wiadomości poprzez umieszczenie na stronie internetowej.
2. Sprawozdanie finansowe, o którym mowa w ust. 1, podawane jest do publicznej wiadomości w terminie miesiąca od upływu terminu, do którego powinno być sporządzone.”.
Art. 2. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w art. 258 § 2 otrzymuje brzmienie:
„§ 2. Wydatki związane z działalnością komisji pojednawczej ponoszą w częściach równych pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – w całości pracodawca. Wydatki te obejmują również równowartość utraconego wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przez pracownika w związku z udziałem w postępowaniu pojednawczym.”
Art. 3. Związki zawodowe, w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dostosują statuty do przepisów ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 4. Do końca kadencji osób zwolnionych przed dniem wejścia w życie ustawy z obowiązku świadczenia pracy na podstawie art. 31 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy dotychczasowe, nie dłużej jednak niż przez rok od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 5. Umowy, o których mowa w art. 33 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 1, zawarte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zachowują moc przez okres na jaki zostały zawarte, nie dłużej jednak niż przez rok od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 6. Ustawa wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Alicja Sielska
Panie Marszałku!
Wysoka Izbo!
Przyjęcie proponowanego projektu ustawy wynika z potrzeby ograniczenia niektórych uprawnień związków zawodowych i ich organizacji oraz wprowadzenia pełnej transparentności gospodarki finansowej związków zawodowych.
Prawo do zrzeszania się pracowników i zbiorowego reprezentowania ich interesów wobec pracodawców i ustawodawców nie może być kwestionowane w rozwiniętym, demokratycznym społeczeństwie. Istnienie reprezentacji związkowej zwiększa efektywność negocjacji i egzekwowania praw pracowniczych, zarówno na szczeblu publicznym, jak i na poziomie zakładu pracy.
Przynależność i działalność w związku zawodowym ma charakter działalności społecznej, dobrowolnego zaangażowania swojego czasu i środków dla wspólnego dobra – w tym przypadku dobra swojego i współpracowników oraz przyszłych pracowników.
Jednocześnie w obecnym stanie prawnym związki zawodowe w Polsce wyposażone są w przywileje, których nie mają inne organizacje społeczne. Efektem tego jest obciążenie pracodawców kosztami funkcjonowania związków, a w ostateczności – klientów (w postaci wyższych cen lub gorszej jakości usług) i podatników (uzwiązkowienie najwyższe jest w sektorze publicznym). Powoduje to również zupełnie zbędną antagonizację związków z pracodawcami, niezrzeszonymi pracownikami oraz społeczeństwem - czego wyrazem może być systematycznie spadające uzwiązkowienie (z 19% do ok. 5% w ciągu ostatniego 50-lecia), czy wysoki odsetek niezadowolonych z funkcjonowania związków, zarówno wśród pracowników, jak i ogółu społeczeństwa, na jaki wskazują badania społeczne.
W odróżnieniu od fundacji i stowarzyszeń, związki zawodowe nie mają ustawowej obligacji do jawności swoich finansów. Związki zawodowe powinny publikować coroczne sprawozdania finansowe, aby pokazać swoim członkom, że rzetelnie gospodarują ich składkami i nie nadużywają ich zaufania.
Projekt przewiduje ograniczenie obowiązków pracodawcy wobec związków zawodowych jedynie do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy oraz zwolnienia od pracy zawodowej (art. 1 pkt 2, 3 i 6). Pracodawca nie będzie już musiał ponosić kosztów wynagrodzeń funkcyjnych pracowników związkowych. Zmianą mającą podobny w swym skutku cel jest także zmiana art. 258 § 2 Kodeksu pracy (art. 2 projektu). Ta zmiana również zmierza do zmniejszenia po stronie pracodawców kosztów działania komisji pojednawczej.
Projekt przewiduje również, że pracodawca będzie miał jedynie obowiązek udostępnienia pomieszczenia, o ile takie posiada, na spotkania w celu omówienia spraw dotyczących ogółu członków organizacji związkowej lub ogółu pracowników (art. 1 pkt 4). Po zaproponowanej zmianie art. 331 pobieranie składek związkowych przez pracodawcę następować będzie jedynie w przypadku gdy pracodawca i związek zawrą w tej sprawie odrębne porozumienie (art. 1 pkt 5), a nie jak obecnie obligatoryjnie.
Odrębnym, samodzielnym zagadnieniem regulowanym w projekcie są zmiany w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej przez związki. Po pierwsze proponuje się modyfikację przepisu określającego przedmiot statutu o obligatoryjne uregulowanie w nim zasad gospodarki finansowej związku (art. 1 pkt 1). Po drugie nowelizacja wprowadzi zasadę jawności gospodarki finansowej związku, przejawiającą się w szczególności przez obowiązek upubliczniania sprawozdań finansowych wszystkich związków zawodowych (art. 1 pkt 7 dodanie nowego rozdziału 4a). Do tej pory dla związków zawodowych, mimo publicznego charakteru ich działalności, nie przewidywano takich wymagań.
Ustawa będzie miała pozytywne skutki społeczne. Przyczyni się do wyrównania praw i obowiązków związków zawodowych i pozostałych organizacji społecznych. Likwidacja nadmiernych przywilejów złagodzi konflikty między pracodawcami a związkowcami oraz wymusi na działaczach związkowych większą dbałość o powiększanie liczby członków związków i realne dbanie o ich prawa. Związki będą musiały bardziej aktywnie zabiegać o poprawę sytuacji wszystkich pracowników, również tych niezrzeszonych, a pracownicy bardziej docenią pracę i zaangażowanie związkowców, niż mało produktywne wykorzystywanie pieniędzy pracodawcy na utrzymywanie związku. Transparentność gospodarki finansowej związków zawodowych umożliwi obiektywną ocenę działalności organizacji związkowych i ich działaczy oraz zwiększy do nich zaufanie. W ostatecznym efekcie nastąpi wzrost zaufania społecznego do działalności związkowej. Ograniczenia, wprowadzane przez ustawę spowodują tylko, że działalność związkowa będzie skupiona na rzeczywiście ważnych i potrzebnych kwestiach, ponieważ związkowcy będą za nią płacili swoim własnym czasem lub zmniejszeniem wynagrodzenia.
Ustawa nie będzie miała znaczących skutków gospodarczych w skali kraju. Z przywilejów związkowych korzysta niewielka liczba funkcyjnych działaczy związkowych i nie przekładają się one na sytuację ogółu zatrudnionych. Dzięki oszczędnościom pracodawcy będą mogli zwiększyć inwestycje lub poprawić warunki w zakładzie pracy, zaś w przypadku sektora publicznego, przyniesie to redukcję kosztów jego funkcjonowania (ok. 1 mld zł w skali roku w oświacie, administracji i usługach komunalnych) i poprawę salda finansów publicznych. Efekty ustawy będą najbardziej widoczne w górnictwie – w kopalniach działa po kilka, kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt związków zawodowych, liczbę etatów związkowych liczy się w setkach, a ich koszty to kilkadziesiąt milionów rocznie.
Skutki finansowe ustawy mogą mieć znaczenie dla poszczególnych organizacji związkowych przez konieczność przejęcia kosztów wynagrodzeń działaczy związkowych finansowych. Zostaną one jednak rozłożone w czasie przez roczny okres przejściowy przewidziany w art. 4 ustawy. Redukcja finansowania dla związków wymusi bardziej racjonalną politykę wydatkową, w tym zatrudnienie, oraz stworzy bodźce do bardziej aktywnego poszukiwania nowych członków.
Ustawa nie wpłynie na sytuację rodzin z dziećmi ani nie nakłada dodatkowych obciążeń administracyjnych na przedsiębiorców. Projekt w zakresie swojej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Dziękuję.
OG: 48h
