Przechodzimy do debaty nad ustawą o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Proszę o zabranie głosu wiceministra Pawła Chmielińskiego.
Ustawa
o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników
Art. 1. W ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 28 wprowadza się następujące zmiany:
1) ust. 1-4 uzyskują brzmienie:
„1. Wypłata renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na
zasadach określonych w ust. 2–8, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą.”,
2. Zawieszenie wypłaty dotyczy:
1) części uzupełniającej renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy,
2) renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i
członków ich rodzin w części równej 95% emerytury podstawowej i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia; ilekroć w ust. 3 i 5–7 jest mowa o zawieszeniu wypłaty w całości, w połowie albo w jednej czwartej rozumie się odpowiednio zawieszenie wypłaty tej części świadczenia, jej połowy albo jednej czwartej.
3. Wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5– 7 i 9–11.
4. Uznaje się, że rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:
1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy o przyznaniu renty okresowej, której zawarcie potwierdził wójt, właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy, osobie niebędącej:
a) małżonkiem rencisty,
b) osobą pozostającą z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,
c) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b;
2) gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;
3) gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do renty rolniczej z ubezpieczenia;
4) własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.”;
2) po ust. 4 dodaje się ust. 4a w brzmieniu:
„4a. Jeżeli rencista jest trwale całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, wypłata świadczenia nie ulega zawieszeniu.”;
3) ust. 5-6 uzyskują brzmienie:
"5. Jeżeli rencista jest długotrwale niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej, wypłata świadczenia przez okres dwóch lat od tego wypadku albo od zachorowania na tę chorobę ulega zawieszeniu tylko w połowie.
6. Wypłata ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata.;
4) ust. 7 pkt 1 uzyskuje brzmienie:
"1) rencista nie zawarł umowy z następcą stosownie do przepisów rozdziału 7 i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa albo”;
5) ust. 9 pkt 2 uzyskuje brzmienie:
„2) uprzednio wydzierżawionych na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy o przyznaniu renty okresowej, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego, lub”;
6) ust. 11 uzyskuje brzmienie
"11. W przypadku, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Paweł Chmieliński
Panie Marszałku!
Wysoka Izbo!
Ubezpieczenie społeczne rolników ma charakter składkowo-budżetowy, przy czym głównym źródłem finansowania świadczeń jest dotacja uzupełniająca z budżetu państwa. Mamy zatem do czynienia w istocie z zaopatrzeniową metodą realizacji zabezpieczenia społecznego, a nie ubezpieczeniową. Dla władzy publicznej emerytura jest więc instrumentem polityki rolnej, która traktuje ją jako państwową rekompensatę za zakończenie prowadzenia działalności rolniczej i przekazanie gospodarstwa w inne ręce, by nadal trwała w nim produkcja. Celami takiej polityki są poprawa struktury obszarowej rolnictwa i przyspieszenie wymiany pokoleń.
W ogólnych warunkach nabycia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych nie występuje przesłanka rezygnacji z prowadzenia gospodarstwa rolnego lub zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. Wedle art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia jest jednak częściowo zawieszana, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. Zawieszenie wypłaty dotyczy części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Przypomnijmy – emerytura i renta rolnicza nie są świadczeniami jednorodnymi, gdyż składają się z części składkowej oraz części uzupełniającej, która wynosi 85–95 proc. emerytury podstawowej. O ile część składkowa ma charakter stały, o tyle wypłata części uzupełniającej została uzależniona przez ustawodawcę od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej.
Zgodnie z art. 28 ust. 4 zmienianej ustawy emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie prowadzi działu specjalnego. W praktyce oznacza to wyzbycie się własnego lub zależnego gospodarstwa rolnego. Aktualna regulacja powoduje, że emeryt lub rencista, który nie chce już prowadzić gospodarstwa, powinien przenieść jego własność i posiadanie na inną osobę w drodze umowy sprzedaży, darowizny lub dożywocia. Jeżeli nie jest możliwe znalezienie nabywcy, wówczas gospodarstwo rolne może zostać przejęte za odpłatnością na rzecz Skarbu Państwa.
Wydaje się, że aktualny stan prawny jest echem systemu zabezpieczenia emerytalno-rentowego rolników tworzonego od lat 60. XX w. Wówczas chodziło o kumulację ziemi w rękach państwa, dlatego warunkiem otrzymania emerytury było przekazanie gospodarstwa rolnego państwu, a później także następcy. Dzisiaj jednak brakuje przesłanek, aby utrzymywać, że aktualna regulacja prawna wpływa pozytywnie na kształt struktury agrarnej kraju. Trudno także stwierdzić, że wymuszenie na rolniku, który kończy wiek produkcyjny, zbycia gospodarstwa rolnego w zamian za świadczenie emerytalno-rentowe przyspieszy wymianę pokoleniową na wsi. Nabywcą wcale nie musi być młody rolnik, bo coraz trudniej jest rolnikom przekazać gospodarstwa rolne następcom, z powodu braku chętnych nowych, młodych rolników do podejmowania działalności rolniczej.
Zdaniem rządu nakładanie jakichkolwiek dodatkowych warunków na rolników chcących przejść na emeryturę stanowi naruszenie prawa własności, o którym mowa w art. 63 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te dyskryminują rolników, gdyż pracujący w innych dziedzinach działalności gospodarczej nie mają przymusu pozbywania się swojego warsztatu pracy, mogą pobierać emeryturę i kontynuować działalność gospodarczą.
Nowelizacja ustawy o społecznym ubezpieczeniu rolników wprowadza niezbędne zmiany w art. 28, które likwidują wymóg zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej przez rolnika, który nabył uprawnienia emerytalno-rentowe. Tym samym rolnicy nie będą musieli zbywać gospodarstwa rolnego ubiegając się o świadczenie emerytalno-rentowe w pełnej wysokości.
Ustawa nie powoduje skutków finansowych dla budżetu państwa, nie wpływa na sytuację rodzin z dziećmi ani nie nakłada nowych obowiązków administracyjnych na przedsiębiorców. Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.
Dziękuję.
OG: 48h
