Otwieram debatę nad przedłożoną przez klub parlamentarny Rządzić Inaczej ustawą o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego. O zabranie głosu proszę przedstawicielkę wnioskodawców, panią posłankę Marię Ejchart-Dubois.
Ustawa z dnia ... o zmianie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks postępowania karnego
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. — Kodeks postępowania karnego wprowadza się następujące zmiany:
1) art. 52 otrzymuje brzmienie:
„Art. 52. § 1. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe, osoby pozostające na jego utrzymaniu lub spadkobiercy, a przypadku ich braku lub nieujawnienia — prokurator, działając z urzędu.
S 2. W przypadku, gdy organ prowadzący postępowanie dysponuje informacjami o osobach najbliższych dla pokrzywdzonego, osobach pozostających na jego utrzymaniu lub osobach z kręgu spadkobierców, poucza o przysługujących uprawnieniach co najmniej jedną z nich.”;
2) w art. 58 § 1 otrzymuje brzmienie:
„S 1. Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby najbliższe, osoby pozostające na jego utrzymaniu lub spadkobiercy mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania.”;
3) w art. 61 § 1 otrzymuje brzmienie:
„S 1. W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe, osoby pozostające na utrzymaniu zmarłego lub spadkobiercy mogą wstąpić w jego prawa. Postanowienie o zawieszeniu postępowania może wydać także referendarz sądowy
4) w art. 542 § 2 otrzymuje brzmienie:
„S 1. Wniosek o wznowienie postępowania na korzyść złożyć może w razie śmierci skazanego osoba najbliższa, osoba pozostająca na utrzymaniu zmarłego lub spadkobierca".
Art. 2. Do postępowań wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, a także do czynności procesowych rozpoczętych i niedokonanych przed tym dniem stosuje się przepisy ustawy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Maria Ejchart-Dubois:
Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!
Celem ustawy jest rozszerzenie kręgu podmiotów mogących wykonywać prawa zmarłego pokrzywdzonego, zmarłego oskarżyciela posiłkowego lub zmarłego oskarżyciela prywatnego oraz zmarłego skazanego.
W obecnym stanie prawnym, zgodnie z brzmieniem art. 52 § 1 zmienianej ustawy, w razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe lub pozostające na jego utrzymaniu, a w przypadku ich braku lub nieujawnienia — prokurator, działając z urzędu. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 58 § 1 tej ustawy śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania; osoby najbliższe lub pozostające na jego utrzymaniu mogą przystąpić do postępowania w charakterze oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania. Z kolei stosownie do brzmienia art. 61 § 1 zmienianej ustawy w razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe lub pozostające na utrzymaniu zmarłego mogą wstąpić w jego prawa. Pojęcie osoby najbliższej, o której mowa na gruncie powołanych przepisów, jest tożsame z jej definicją legalną wynikającą z treści art. 115 § 1 kodeksu karnego.
Dla ukształtowanego i obowiązującego stanu prawnego kwestia nabycia spadku po pokrzywdzonym, oskarżycielu posiłkowym, czy oskarżycielu prywatnym, bez względu na podstawę powołania do spadku, pozostaje irrelewantna prawnie dla zapewnienia skutecznej ochrony interesów strony pokrzywdzonej przestępstwem, w sytuacji jej śmierci. O ile w zmienianej ustawie wskazano, że śmierć pokrzywdzonego (art. 52 § 1) czy oskarżyciela posiłkowego (art. 58 § 1) nie stanowi przeszkody do dalszego postępowania w sprawie, a w przypadku śmierci oskarżyciela prywatnego (art. 61 § 1) postępowanie ulega umorzeniu, jeżeli osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego w terminie zawitym 3 miesięcy, o tyle praktyka spraw karnych uwypukliła potrzebę rozszerzenia kręgu osób legitymowanych do przystąpienia do postępowania w sytuacji śmierci pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego czy prywatnego o spadkobierców zmarłego. Nie można bowiem wykluczyć, że zmarły, niezależnie od rodzaju i etapu postępowania, nie pozostawi po sobie osoby najbliższej czy osoby pozostającej na jego utrzymaniu w rozumieniu przepisów kodeksowych. Wówczas spadkobiercy zmarłego, niezależnie od podstawy dziedziczenia, nie mogą w obecnym stanie prawnym skutecznie realizować praw zmarłego.
Potrzeba wprowadzenia projektowanych regulacji wynika zatem z niedostatecznego określenia kręgu podmiotów mogących wykonywać prawa zmarłego pokrzywdzonego, zmarłego oskarżyciela posiłkowego, zmarłego oskarżyciela prywatnego. Projektowane przepisy mogą mieć szczególne znaczenie w sytuacji, gdy zmarły nie pozostawił osoby najbliższej lub osoby pozostającej na jego utrzymaniu, w rozumieniu przepisów kodeksowych albo w sytuacji gdy to spadkobiercę łączyły najsilniejsze więzy emocjonalne ze zmarłym, stanowiące istotną motywację do aktywnej troski o jego interesy także po śmierci.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 542 § 2 zmienianej ustawy wniosek o wznowienie postępowania na korzyść skazanego może złożyć, w razie jego śmierci, osoba najbliższa lub osoba pozostająca na utrzymaniu zmarłego. Rozszerzenie tego kręgu o spadkobierców jest celowe z tych samych powodów, dla których w projektowanej ustawie proponuje się zmianę art. 52, art. 58 § 1 i art. 61 § 1.
Projektowana ustawa uwzględnia zachodzące zmiany społeczne, co zdecydowanie pozwala uznać za zasadne rozszerzenie kręgu podmiotów legitymowanych do wstąpienia w sprawa zmarłego w przedstawionych sytuacjach.
Przyjęcie projektowanej ustawy będzie miało pozytywne skutki społeczne. Należy do nich zaliczyć przede wszystkim zapewnienie prawidłowej i skutecznie realizowanej ochrony interesów strony pokrzywdzonej, jak i skazanego.
Ustawa nie wywoła skutków gospodarczych. Projektowana ustawa nie wywołuje skutków finansowych, nie obciąża także budżetu Państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Projekt ustawy nie dotyczy zasad podejmowania, wykonywania lub zakończenia działalności gospodarczej, nie zawiera przepisów regulacyjnych ani nie reguluje wymogów dotyczących świadczenia usług transgranicznych.
Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Projekt ustawy nie wpłynie negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
OG: czas na debatę do 21.07 do godziny 16
