Otwieram debatę nad rządowym projektem ustawy o Narodowym Instytucie Eksperymentów i Badań Obronnych. Proszę o zabranie głosu przedstawiciela wnioskodawców, pana ministra Franciszka Pałuckiego.
Ustawa
z dnia
o Narodowym Instytucie Eksperymentów i Badań Obronnych
Art. 1.
1. Ustawa określa zasady działania Narodowego Instytutu Eksperymentów i Badań Obronnych, zwanego dalej Instytutem.
2. Instytut jest agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, powołaną do realizacji zadań z zakresu badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i obronności państwa.
3. Siedzibą Instytutu jest Rzeszów.
4. Instytut działa na podstawie ustawy.
Art. 2.
1. Organami Instytutu są:
1) Dyrektor Instytutu;
2) Rada Instytutu.
Art. 3.
1. Dyrektor jest wyłaniany w drodze konkursu przeprowadzonego przez Ministra Obrony Narodowej i przez niego powoływany.
2. Dyrektor jest powoływany na 5 letnią kadencję.
3. Ta sama osoba może pełnić funkcję Dyrektora nie dłużej niż przez dwie kadencje.
4. Minister Obrony Narodowej określi, w drodze rozporządzenia, regulamin konkursu na stanowisko Dyrektora, sposób wyłaniania komisji konkursowej, sposób publikacji informacji o konkursie oraz dokumentowania spełniania wymagań dotyczących doświadczenia i kwalifikacji zawodowych kandydatów, uwzględniając konieczność zapewnienia przejrzystości i rzetelności procedury konkursowej.
Art. 4. Kandydatem na stanowisko Dyrektora może być osoba, która:
1) korzysta z pełni praw publicznych;
2) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;
3) posiada co najmniej wykształcenie wyższe;
4) posiada znajomość języka angielskiego w stopniu umożliwiającym swobodne porozumiewanie się, również w sprawach dotyczących działalności naukowej;
5) posiada co najmniej 5-letnie doświadczenie w kierowaniu zespołami pracowniczymi;
6) w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. nie pracowała w organach bezpieczeństwa państwa w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia
18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów, nie pełniła w nich służby ani nie współpracowała z tymi organami.
Art. 5. Powołanie, o którym mowa w art. 2 ust. 2, stanowi nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy.
Art. 6. Dyrektor kieruje działalnością Instytutu, w szczególności podejmuje decyzje w sprawach związanych z realizacją i podziałem środków finansowych na realizację badań naukowych i prac rozwojowych oraz realizacją innych zadań Instytutu. Dyrektor jest odpowiedzialny za prawidłowość i sprawność realizacji zadań Instytutu.
2. Dyrektor samodzielnie dokonuje czynności prawnych w imieniu Instytutu i reprezentuje je na zewnątrz.
3. Dyrektor jest odpowiedzialny za gospodarkę finansową Instytutu oraz za zarządzanie i gospodarowanie majątkiem Instytutu.
Art. 7.
1. Rada opiniuje i przedstawia Ministrowi Obrony Narodowej do wglądu przyjęte do realizacji programy badań naukowych i prac rozwojowych.
2. Skład Rady oraz sposób powoływania jej członków określi Minister Obrony Narodowej w drodze rozporządzenia uwzględniając konieczność zapewnienia merytorycznego wsparcia i doradztwa Instytutowi oraz odpowiedniego nadzór nad działaniem Instytutu.
Art. 8. Nabór kandydatów na wolne stanowiska pracy w Instytucie jest otwarty i konkurencyjny.
Art. 9.
1. Instytut zarządza programami badań naukowych i prac rozwojowych oraz finansuje lub współfinansuje te programy.
2. Programy badań naukowych i prac rozwojowych, są finansowane ze środków finansowych, o których mowa w art. 7 ust. 3a ustawy z dnia 25 maja 2001 roku o przebudowie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 10. Do zadań Instytutu należy:
1) wspieranie komercjalizacji wyników badań naukowych lub prac rozwojowych oraz innych form ich transferu do gospodarki;
2) inicjowanie i realizacja programów obejmujących finansowanie badań naukowych lub prac rozwojowych oraz działań przygotowujących do wdrożenia wyników badań naukowych lub prac rozwojowych;
3) inicjowanie i realizacja programów obejmujących finansowanie badań aplikacyjnych mających na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawionych na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń;
4) udział w realizacji międzynarodowych programów badań naukowych lub prac rozwojowych, w tym programów współfinansowanych ze środków
zagranicznych.
Art. 11. W celu realizacji swoich zadań Instytut może:
1) udzielać finansowania w formie:
a) wsparcia bezzwrotnego,
b) pomocy zwrotnej, o której mowa w art. 67 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r.
ustanawiającego wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006,
c) instrumentów finansowych, o których mowa w art. 2 lit. p rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, EURATOM) nr 966/2012 z dnia 25
października 2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylającego rozporządzenie Rady (WE,
Euratom) nr 1605/2002;
2) utworzyć spółki, obejmować lub nabywać udziały i akcje lub obejmować warranty subskrypcyjne uprawniające do zapisu lub objęcia akcji w spółkach mających siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub za granicą;
3) obejmować lub nabywać certyfikaty inwestycyjne, o których mowa w art. 117 ust. 1 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.
Art. 12. W wykonywaniu zadań wynikających z ustawy Instytut może podejmować działania, które mają potencjał osiągnięcia dużych korzyści lecz niosą również za sobą wysokie ryzyko porażki.
Art. 13.
1. Minister Obrony Narodowej sprawuje nadzór nad działalnością Instytutu z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.
2. Minister Obrony Narodowej może wskazywać Dyrektorowi kierunki działania jeśli uzna je za niezbędne w zakresie realizacji interesów bezpieczeństwa narodowego.
3. Dyrektor musi stosować się do kierunków wyznaczonych zgodnie z ust. 2.
Art. 14. Programy realizowane przez Instytut podlegają obowiązkowemu zewnętrznemu audytowi.
Art. 15.
1. Przychodami Instytutu są środki finansowe otrzymywane w formie:
1) dotacji celowej na realizację programów badań naukowych i prac rozwojowych oraz innych zadań Instytutu,
2) dotacji podmiotowej na pokrycie bieżących kosztów zarządzania realizowanymi przez Instytut zadaniami,
3) dotacji celowej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji dotyczących obsługi realizacji zadań.
2. Przychodami Instytutu mogą być środki finansowe pochodzące z innych źródeł, w szczególności z:
1) tytułu realizacji innych zadań Instytutu;
2) budżetu Unii Europejskiej;
3) międzynarodowych programów badawczych;
4) komercjalizacji wyników prowadzonych badań naukowych lub prac rozwojowych;
5) odsetek od wolnych środków przekazanych w depozyt zgodnie z przepisami o finansach publicznych;
6) zapisów i darowizn;
7) tytułu realizacji zadań Instytutu.
3. Środki niewykorzystane w danym roku nie podlegają zwrotowi do budżetu państwa.
Art. 16. Wydatkowanie środków, przez Instytut jest dokonywane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz z przepisami niniejszej ustawy.
Art. 17. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2035 roku.
Uzasadnienie
Sprawozdawca: Franciszek Pałucki, wiceminister obrony narodowej
Panie Marszałku,
Wysoka Izbo,
Sektor zbrojeniowy jest jednym z istotnych filarów naszej gospodarki i fundamentem naszego bezpieczeństwa. Jednak obecne wydatki na badania i rozwój oraz sposób ich wykorzystania pozostają na niskim poziomie, który nie pozwala na przełom technologiczny. Powołany w 2014 roku decyzją szefa MON Inspektorat Implementacji Innowacyjnych Technologii Obronnych nie spełnia swojego zadania i nie przyczynia się do dostarczania innowacji dla naszej armii w obszarze obronności.
Chcąc stać się globalnym graczem i dążąc do strategicznej autonomii nie powinniśmy poprzestawać na udzielaniu firmom zbrojeniowym finansowego wsparcia i realizacji przetargów na dostawy uzbrojenia. Musimy stworzyć instytucję, która przyciągnie czołowych naukowców, inżynierów, konstruktorów i programistów i będzie zdolna do tworzenia koncepcji nowych przełomowych technologii obronnych i podwójnego zastosowania, budowy prototypów, ich testowania oraz następnie wdrażania w Siłach Zbrojnych.
W USA już od 1958 r. działa DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency), która stworzyła wiele technologii obronnych i dual-use umożliwiających skokowy wzrost potencjału przemysłowego Stanów Zjednoczonych. Federacja Rosyjska od 2012 r. próbuje rozwijać swoją instytucję odpowiedzialną za tworzenie przełomowych technologii. Pierwotnie był to Fundusz Zaawansowanych Badań, który od lutego 2018 r. zmienił się w park technologiczny poświęcony projektom obronnym, działający pod nazwą ERA. W 2016 r. także Chiny zbudowały instytucję, która będzie skoncentrowana na nowoczesnych technologiach obronnych. Powołały tzw. wojskowy komitet sterujący do spraw innowacji (military steering committee on innovation). Także kraje europejskie tworzą wzorowane na amerykańskiej DARPA agencje, z których najdłużej funkcjonują brytyjska ARIA i niemiecka SPRIN-D.
Badanie ekonomistów OECD dowiodło pozytywnego wpływu rządowego finansowania badań obronnych na działalność badawczą prywatnych firm i wzrost ich produktywności. Zamiast wypychania prywatnych inwestycji, które zazwyczaj ma miejsce przy wzroście wydatków publicznych, przedstawili dowody na "crowding-in" prywatnych wydatków B+R. Dokładniej rzecz biorąc 10% wzrost wydatków publicznych na badania generuje dodatkowe 4,3% wzrostu wydatków prywatnych. Wnioskują oni, że niski poziom inwestycji prywatnych w niektórych krajach OECD jest również związany z brakiem lub niewystarczającym państwowym finansowaniem badań w sektorze obronnym.
W odpowiedzi na te wyzwania przedstawiony projekt powołuje do życia Narodowy Instytut Eksperymentów i Badań Obronnych (NIEBO), który będzie odpowiedzialny za wykorzystanie środków zgodnie z obecnym ustawodawstwem w wysokości 2,5% budżetu obronnego na prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie bezpieczeństwa narodowego i obronności. Instytut będzie miał dużą swobodę i autonomię w działaniu aby dobierać narzędzia i obszary badawcze według swojego uznania i oddawać je w ręce naukowców i ekspertów a nie urzędników. Wraz z powołaniem Instytutu zostanie rozformowany dotychczas funkcjonujący I3TO.
Obecnie nasza armia jest skupiona na przetargach, a nie innowacjach. Przetargi pozwalają zaspokoić bieżące potrzeby Sił Zbrojnych, jednak nasza długoterminowa konkurencyjność na przyszłym polu walki we wszystkich domenach na ziemi, na wodzie, w powietrzu, w kosmosie i w cyberprzestrzeni może być uzyskana tylko przez inwestycje w innowacje. Musimy samodzielnie lub w kooperacji z innymi krajami budować technologie przyszłości, a nie tylko kupować to co inni używają od wielu lat. Robotyzacja, nowe materiały, internet rzeczy, komputery kwantowe, sztuczna inteligencja czy uczenie maszynowe to tylko niektóre z technologii, które już są wykorzystywane w armiach na świecie, ale niewystarczająco w naszych Siłach Zbrojnych.
NIEBO będzie funkcjonować według "desantowego" modelu innowacji wzorowanego na działaniu DARPA opartego o podejście problem-driven, ambitne cele, tymczasowe projekty i niezależność w doborze narzędzi i projektów. Przełomowe innowacje można regularnie tworzyć w wyjątkowo krótkim czasie za pomocą małej, elastycznej i sprawnie działającej agencji.
Musimy pilnie przestawić nasz przemysł zbrojeniowy i nasze wysiłki badawczo-rozwojowe na dwudziesty pierwszy wiek. Powołanie agencji wzorowanej na DARPA to milowy krok we właściwym kierunku. Sky is the limit.
Powołanie Instytutu nie pociągnie za sobą nowych wydatków i w całości zostanie sfinansowane w ramach obecnych środków przeznaczanych na obronność. Długoterminowo przyniesie pozytywne skutki dla polskiej gospodarki w szczególności dla przemysłu zbrojeniowego tym samym zwiększając bazę podatkową. Jednocześnie przyczyni się do wzmocnienia naszego bezpieczeństwa. Wszystkie te elementy będą miały pozytywny wpływ na sytuację rodzin z dziećmi. Projekt jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Dziękuję.
OG: Debata 48h
