Przechodzimy do kolejnego punktu obrad - debata o poselskim projekcie Ustawy - Prawo o wolności zgromadzeń. Proszę wnioskodawców o przedstawienie i uzasadnienie projektu.
OG: 48h na debatę.
Ustawa
Prawo o wolności zgromadzeń
Art. 1.
1. Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się.
2. Zgromadzeniem jest czasowe i jednoczesne zgrupowanie osób w związku z określoną sprawą o charakterze publicznym lub niepublicznym odbywające się w przestrzeni publicznej lub prywatnej dostępnej dla nieograniczonego kręgu adresatów.
3. Zgromadzeniem spontanicznym jest zgrupowania osób nieprzygotowane wcześniej, które w sposób niezaplanowany przekształciło się w zgromadzenie publiczne nie posiadające organizatora ani przewodniczącego, a jego odbycie w innym terminie byłoby bezcelowe lub mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej.
Art. 2.
1. Organy państwa ani samorządu terytorialnego nie mają prawa zakazać odbycia zgromadzenia, przymusowo ingerować w jego przebieg ani go rozwiązać poza sytuacją opisaną w art. 7 ust. 7.
2. Funkcjonariusze uprawnionych organów mają prawo do interwencji wobec uczestników zgromadzenia dopuszczających się czynów wyczerpujących znamiona przestępstw lub wykroczeń określonych w kodeksie karnym, kodeksie wykroczeń lub innych ustawach.
Art. 3.
1. Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje osobom fizycznym, osobom prawnym, innym organizacjom, a także grupom osób.
2. W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.
Art. 4. Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy.
Art. 5.
1. Organizatorowi zgromadzenia na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób, zwanego dalej "zgromadzeniem publicznym" zaleca się zawiadomienie organu gminy lub organów gmin właściwych ze względu na miejsce zgromadzenia o jego planowanym odbyciu.
2. W przypadku otrzymania zawiadomienia, o którym mowa w ust. 1, organ gminy zawiadamia właściwego komendanta policji, a jeżeli zgromadzenie ma zostać zorganizowane w pobliżu obiektów podlegających ochronie Biura Ochrony Rządu – również Szefa Biura Ochrony Rząd.
3. Organizator lub przewodniczący zgromadzenia publicznego, o którym zawiadomiono organ gminy właściwy ze względu na miejsce zgromadzenia w sposób określony w art. 6, prawnie rozporządza miejscem zgromadzenia wskazanym w zawiadomieniu, w czasie wskazanym w zawiadomieniu, z wyjątkiem przypadku, o którym mowa w art. 6 ust. 3.
Art. 6.
1. Zawiadomienie, o którym mowa w art. 5 ust. 1, dokonywane jest w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła do organu gminy nie później niż na 1 dzień roboczy przed datą zgromadzenia.
2. Zawiadomienie, o którym mowa w art. 5 ust. 1, powinno zawierać następujące dane:
1) imię, nazwisko, datę urodzenia i nazwę osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie;
2) miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, przewidywaną liczbę uczestników oraz projektowaną trasę przejścia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w trakcie trwania zgromadzenia;
3. W przypadku, gdy organ gminy wcześniej otrzymał zawiadomienie o innym zgromadzeniu mającym odbyć się w tym samym miejscu i czasie, informuje zawiadamiającego o tym, że inny organizator rozporządza w czasie wskazanym w zawiadomieniu miejscem zgromadzenia wskazanym w zawiadomieniu, podając jego imię i nazwisko oraz nazwę osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie.
Art. 7.
1. Zgromadzenie publiczne, za wyjątkiem zgromadzenia spontanicznego, ma przewodniczącego, który otwiera zgromadzenie, kieruje jego przebiegiem oraz zamyka zgromadzenie.
2. Przewodniczącym jest organizator zgromadzenia, chyba że powierzy on swoje obowiązki innej osobie albo uczestnicy zgromadzenia za jego zgodą wybiorą innego przewodniczącego.
3. Przewodniczący podejmuje przewidziane w ustawie środki w celu zapewnienia zgodnego z przepisami prawa przebiegu zgromadzenia.
4. Przewodniczący ma prawo zażądać opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie niepodporządkowania się żądaniu, przewodniczący może zwrócić się o pomoc do policji lub straży miejskiej.
5. Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się zarządzeniom przewodniczącego wydanym w wykonaniu jego obowiązków lub gdy przebieg zgromadzenia sprzeciwia się niniejszej ustawie albo narusza przepisy ustaw karnych, przewodniczący może rozwiązać zgromadzenie.
6. Z chwilą rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia jego uczestnicy są obowiązani bez nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce, w którym odbywało się zgromadzenie.
7. Zgromadzenie spontaniczne może być rozwiązane przez funkcjonariusza kierującego działaniami Policji tylko i wyłączenie w sytuacji utraty przez zgromadzenie charakteru pokojowego.
Art. 8.
1. Organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli.
2. Organ gminy zapewnia w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną w trybie przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, służącą stosownemu przebiegowi zgromadzenia.
3. Delegowani przedstawiciele organu gminy, przybywając na zgromadzenie, są obowiązani okazać swoje upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.
Art. 9.
1. W Kodeksie wykroczeń art. 52 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1 Kto bierze udział w zgromadzeniu, posiadając przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia – podlega karze aresztu do 14 dni, karze ograniczenia wolności albo karze grzywny."
2. W Kodeksie wykroczeń art. 52 § 2 otrzymuje brzmienie:
"§ 2 Kto:
1) przeszkadza lub usiłuje przeszkodzić w organizowaniu lub w przebiegu zgromadzenia,
2) bezprawnie zajmuje lub wzbrania się opuścić miejsce, którym inna osoba lub organizacja prawnie rozporządza jako organizator lub przewodniczący zgromadzenia
– podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny."
3. W Kodeksie wykroczeń art. 52 § 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3 Kto:
1) nie podporządkowuje się żądaniom lub poleceniom przewodniczącego zgromadzenia lub jego organizatora, o których mowa w ustawie Prawo o wolności zgromadzeń,
2) wzbrania się opuścić miejsce zgromadzenia po jego rozwiązaniu
– podlega karze grzywny."
Art. 10.
W ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie do art. 60 dodaje się ust. 1a o treści:
„1a. Rozporządzenia porządkowe nie stosują się do zgromadzeń, o których planowanym odbyciu zawiadomiono organ gminy właściwy ze względu na miejsce zgromadzenia w sposób określony w ustawie – Prawo o wolności zgromadzeń i których organizator prawnie rozporządza miejscem zgromadzenia wskazanym w zawiadomieniu, w czasie wskazanym w zawiadomieniu – w zakresie, w jakim mogłyby wpłynąć na dostęp do miejsca zgromadzenia lub jego przebieg.”.
Art. 11. W ustawie z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 16 skreśla się ust. 3;
2) w art. 20 skreśla się ust. 2a
Art. 12. W ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych w art. 11 skreśla się ust. 4.
Art. 13. W ustawie z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady w art. 7:
1) w ust. 4 pkt. 1 uzyskuje brzmienie:
„1) cel lub odbycie zgromadzenia są niezgodne z przepisami niniejszej ustawy lub naruszają przepisy ustaw karnych,”;
2) ust. 9 uzyskuje brzmienie:
"„9. Zgromadzenie może być rozwiązane zgodnie z przepisami ustawy – Prawo o wolności zgromadzeń również w sytuacji gdy narusza powagę lub charakter Pomnika Zagłady.";
3) ust. 12 uzyskuje brzmienie:
"„12. W zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie do przeprowadzenia zgromadzenia na obszarze Pomnika Zagłady lub jego strefy ochronnej stosuje się przepisy ustawy – Prawo o wolności zgromadzeń z tym, że na obszarze Pomnika Zagłady lub jego strefy ochronnej nie mogą być organizowane zgromadzenia spontaniczne.”.
Art. 14. Traci moc ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. - Prawo o zgromadzeniach.
Art. 15. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Bartłomiej Przymusiński
Wolność zgromadzeń zalicza się do podstawowych wolności obywatelskich i jest gwarantowana w art. 56 Konstytucji RP z 16 sierpnia 2017 roku: „Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich”. Jednak ten sam artykuł Konstytucji zezwala na ograniczanie wolności zgromadzeń w drodze ustawy. Od momentu uchwalenia w 1990 r. ustawy Prawo o zgromadzeniach, wciąż próbuje się wprowadzać zmiany zwiększające ograniczanie tej wolności chociażby wprowadzając kilkanaście lat temu nowe Prawo o zgromadzeniach z 2015 roku.
Politycy charakteryzują się stałą tendencją do ograniczania wolności zgromadzeń. Nie jest to niespodzianką, zważywszy, że zgromadzenia mogą być narzędziem krytyki elit władzy i presji społecznej na rzecz zmian sprzecznych z ich celami. W praktyce urzędnicy próbują zakazywać zgromadzeń nawet w przypadku, gdy nie ma do tego podstaw. Dość uciążliwa procedura zawiadamiania o zgromadzeniu (przewodniczący zgromadzenia musi m. in. otrzymać identyfikator z podpisem właściwego urzędnika), a także możliwa odpowiedzialność przewodniczącego zgromadzenia za szkody wywołane przez jego uczestników są czynnikami zniechęcającymi do jego organizowania. Utrzymanie dotychczasowej sytuacji w tym zakresie grozi trwałym zmniejszeniem aktywności społecznej obywateli. Niniejszy projekt uniemożliwia ingerencję urzędników w wolność zgromadzeń. Pod pewnymi względami idzie jeszcze dalej w stronę swobody zgromadzeń niż ustawa z 1990 r., na której jest oparty.
Dotychczasowa ustawowa definicja zawęża zakres wolności zgromadzeń w stosunku do art. 56 Konstytucji. Dopuszczając ustawowe ograniczenia tej wolności, Konstytucja zapewnia każdemu wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich. Nie definiując zgromadzenia, nie wskazuje także, jaki powinien być jego cel. Uznajemy zatem, że ochroną konstytucyjną należy objąć jak najszerszy krąg kategorii zgromadzeń.
Przyjęte przez ustawodawcę ograniczenie dla korzystania z wolności (np. przez prewencyjny system zawiadomień o organizowaniu zgromadzeń) uniemożliwia de facto organizację zgromadzeń spontanicznych. Stosowanie wykładni wolnościowej (in dubio pro libertate) w połączeniu z ewolucyjną interpretacją tekstów normatywnych gwarantujących ochronę wolności i praw człowieka skłania do opowiedzenia się za legalizacją zgromadzeń spontanicznych w określonych sytuacjach. W związku z tym w proponowanej ustawie zgromadzenia spontaniczne podlegają luźniejszym regułom niż te planowane choćby nie muszą posiadać przewodniczącego.
Projektując ustawę uznaliśmy, iż sam brak wymaganego zawiadomienia czy wydania zezwolenia nie może rodzić domniemania, że zgromadzenie ma inny charakter niż pokojowy. Nie może również rodzić domniemania agresywności czy chęci zakłócenia porządku publicznego, jeżeli uczestnicy nie stosują przemocy i nie są uzbrojeni. Sama zaś obawa przyłączenia się podmiotów skłonnych do agresji lub obawa dojścia do agresywnej kontrdemonstracji nie mogą być wystarczającą podstawą do rozwiązania zgromadzenia - „w demokracji prawo do kontrmanifestacji nie może ograniczać prawa do manifestowania”. Dlatego proponujemy, aby zgłoszenie manifestacji było zaleceniem, a nie obowiązkiem organizatora. Argumentem przemawiającym za rezygnacją z zawiadamiania jest pierwszeństwo zachowania praw podstawowych nad obowiązkami administracyjnymi, gdy przemawiają za tym okoliczności. Możliwość organizacji zgromadzeń, w tym zgromadzeń spontanicznych wywodzimy bezpośrednio z art. 56 Konstytucji RP.
Dodatkowym skutkiem ustawy będą oszczędności w budżetach samorządów z tytułu zmniejszania ilości czynności wykonywanych przez gminy w związku z dotychczasowymi przepisami dotyczącymi zgłaszania zgromadzeń.
Odpowiedniej nowelizacji poddane zostały też przepisy innych ustaw.
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej. Projekt ustawy nie wprowadza nowych obciążeń administracyjnych. Projekt ustawy nie pociąga za sobą skutków dla budżetu państwa i przyniesie oszczędności w budżetach samorządów terytorialnych. Projekt ustawy nie wpływa na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
