Projekt ustawy o zmianie ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o referendum lokalnym
Art. 1. W ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa wprowadza się następujące zmiany:
1) dodaje się art. 10b w brzmieniu:
"Niniejsza ustawa dotyczy województwa górnośląskiego jedynie w zakresie nieuregulowanym w ustawie konstytucyjnej z dnia 30 września 2022 r. o nadaniu autonomii województwu górnośląskiemu lub aktach prawa miejscowego wydanych na jej podstawie."
2) art. 18 pkt. 15 otrzymuje brzmienie:
"odwołanie wicemarszałków i członków zarządu województwa oraz ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa; "
3) art. 29 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"Minimalna liczba radnych niezbędnych do utworzenia klubu radnych wynosi 3."
4) art. 31 ust. 3 otrzymuje brzmienie:
"Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła. Utrata członkostwa w zarządzie województwa następuje w dniu wyboru lub zatrudnienia. "
5) art. 32 otrzymuje brzmienie:
"1. Marszałek województwa jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich i odbywających się w głosowaniu tajnym, które odbywają się łącznie z wyborami do sejmiku województwa, za wyjątkiem wyborów przedterminowych związanych z wygaśnięciem mandatu marszałka przed upływem kadencji.
2. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów na marszałka określa odrębna ustawa.
3. Kadencja marszałka rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji sejmiku lub wyboru go przez sejmik i upływa z dniem upływu kadencji sejmiku. "
6) art. 33 otrzymuje brzmienie:
"1. Marszałek powołuje i odwołuje pozostałych członków zarządu województwa.
2. Sejmik województwa może odwołać członka zarządu województwa za wyjątkiem marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.
3. Do członków zarządu województwa nie będących radnymi sejmiku województwa stosuje się odpowiednio przepisy art. 24 ust. 1 i 2."
7) art. 34 otrzymuje brzmienie:
1. Uchwała sejmiku w sprawie nieudzielenia zarządowi województwa absolutorium, podjęta po upływie 9 miesięcy od dnia wyboru marszałka województwa i nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji, jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania marszałka.
2. Uchwałę w sprawie absolutorium sejmik województwa podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku województwa.
3. Sejmik województwa może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa z przyczyny określonej w ust. 1 na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia zarządowi województwa absolutorium.
4. Przed podjęciem uchwały, o której mowa w ust. 3, rada gminy zapoznaje się z opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały sejmiku o nieudzieleniu zarządowi województwa absolutorium oraz wysłuchuje wyjaśnień marszałka województwa.
5. Uchwałę, o której mowa w ust. 3, sejmik podejmuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.
8) art. 34a ust. 10 otrzymuje brzmienie:
"W przypadku nieudzielenia zarządowi województwa wotum zaufania w dwóch kolejnych latach sejmik województwa może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa. Przepisy art. 34 ust. 3 i 5 stosuje się odpowiednio. "
9) art. 35 otrzymuje brzmienie:
1. Sejmik województwa, po upływie 9 miesięcy od dnia wyboru marszałka województwa i nie później niż na 9 miesięcy przed zakończeniem kadencji, może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa z przyczyny innej niż nieudzielenie marszałkowi absolutorium lub nieudzielenie marszałkowi wotum zaufania jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku.
2. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.
3. Sejmik może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1.
4. Uchwałę, o której mowa w ust. 3, sejmik województwa podejmuje większością co najmniej 2/3 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym.
10) art. 36 otrzymuje brzmienie:
"Jeżeli zgłoszony w trybie art. 35 wniosek o podjęcie uchwały o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek może być zgłoszony w tym trybie nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od poprzedniego głosowania, chyba że zyska poparcie 3/5 ustawowego składu sejmiku.
11) art. 37 otrzymuje brzmienie:
"1. W przypadku wygaśnięcia mandatu marszałka województwa przed upływem kadencji, przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w odrębnej ustawie.
2. Wyborów nie przeprowadza się, jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 12 miesięcy przed zakończeniem kadencji marszałka województwa.
12) art. 38 otrzymuje brzmienie:
"W przypadku wygaśnięcia mandatu marszałka województwa przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego marszałka, pełni najstarszy wiekiem wicemarszałek województwa."
13) art 42 otrzymuje brzmienie:
"Po upływie kadencji sejmiku województwa członkowie zarządu województwa działają do dnia objęcia obowiązków przez nowych członków zarządu województwa.".
14) skreśla się art. 29 ust. 3 oraz art. 39-40.
Art. 2 W ustawie z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 ust. 2, po pkt 2 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
"odwołanie marszałka województwa."
2) w art. 5, po ust. 1c dodaje się ust. 1d-f w brzmieniu:
"1d. Wniosek mieszkańców województwa, o którym mowa w ust. 1, może dotyczyć odwołania sejmiku województwa i marszałka województwa albo odwołania jednego z tych organów.
1e. Referendum w sprawie odwołania marszałka województwa może być przeprowadzone także z inicjatywy sejmiku.
1f. Uchwała sejmiku województwa o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa podejmowana jest w trybie określonym w ustawie, o której mowa w art. 6 pkt 3."
3) dodaje się art. 24c w brzmieniu:
"1. Uchwałę sejmiku województwa o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa przewodniczący sejmiku przekazuje komisarzowi wyborczemu.
2. Komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum w ciągu 14 dni po upływie terminu do stwierdzenia nieważności uchwały przez wojewodę w trybie określonym w ustawie, o której mowa w art. 6 pkt 3, albo w ciągu 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia o oddaleniu lub odrzuceniu przez sąd administracyjny skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody unieważniające uchwałę, o którym mowa w ust. 3.
3. Na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody unieważniające uchwałę sejmiku województwa o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania marszałka województwa sejmikowi województwa służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 14 dni od dnia otrzymania rozstrzygnięcia nadzorczego. Sąd administracyjny rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia jej zgłoszenia. Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 14 dni.
4. W przypadku złożenia dwóch lub więcej wniosków mieszkańców o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania organów województwa oraz uchwały sejmiku województwa o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania marszałka województwa komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum w terminie liczonym od dnia otrzymania pierwszego wniosku lub uchwały. "
Art. 3. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.
Sprawozdawca: Mikołaj Liściowski
Uzasadnienie:
Głównym celem projektu ustawy jest dokonanie kompleksowej nowelizacji ustawy o samorządzie województwa oraz ustawy o referendum lokalnym, uwzględniającej zmiany w ustawodawstwie, do jakich doszło w ostatnich latach.
Ustawą z dnia 30 grudnia 2020 roku o zmianie podziału terytorialnego państwa wprowadzono bezpośrednie wybory na stanowiska marszałków województw. Nie dokonano jednak koniecznych zmian w ustawie o samorządzie województwa, wskutek czego pozostały w niej przepisy dotyczące wyboru marszałka województwa przez sejmik, których nie stosowano zdnie z chronologiczną regułą kolizyjną, a także, co okazało się bardziej problematyczne, pozwalające na odwołanie pochodzącego z bezpośrednich wyborów marszałka przez sejmik oraz dotyczące wyboru i odwołania pozostałych członków zarządu województwa. Po wyborach samorządowych w 2026 roku problem okazał się szczególnie palący wobec faktu, że w części województw inne opcje polityczne uzyskały większość w sejmikach, a przedstawiciele innych wygrali wybory na marszałków.
Proponowany projekt nowelizacji odbiera kompetencję do wyboru członków zarządu województwa sejmikom, przekazując ją pochodzącycym z bezpośrednich wyborów marszałkom. Sejmik będzie miał natomiast prawo do odwołania członka zarządu bezwzględną większością głosów. Projekt wprowadza także instytucję referendum w sprawie odwołania marszałka województwa. Szczegółowe rozwiązania w tej kwestii są wzorowane na instytucji referendum w sprawie odwołania wójta. Prawo do zainicjowania referendum będzie miała grupa wyborców oraz sejmik w sytuacji nieudzielenia zarządowi absolutorium lub udzielenia mu wotum nieufności w dwóch kolejnych latach (większością 3/5 głosów), a także z innych powodów (większością 2/3).
Projekt wprowadza także kilka innych zmian w ustawie o samorządzie województwa. Dodaje do niej art. 10b, który potwierdza pierwszeństwo uregulowań na podstawie ustawy konstytucyjnej o nadaniu autonomii województwu górnośląskiego na terenie Górnego Śląska nad ustawą o samorządzie województwa. Po uchwaleniu projektu nowelizowana ustawa będzie miała na terenie regionu charakter subsydiarny. Projekt wprowadza również regułę, zgodnie z którą klub radnych w sejmikach będzie tworzyć minimum 3 radnych, a nie, jak dotąd 1/10 jego składu. Faktycznie zmiana ta będzie miała znaczenie jedynie w województwach małopolskim i górnośląskim. Dotychczasowe uregulowanie było w opinii wnioskodawców błędne, ograniczając możliwość zrzeszania się radnych, co szczególnie jaskrawo było widoczne na Górnym Śląsku, gdzie minimalna liczba radnych do stworzenia klubu wyniosła siedmiu, co doprowadziło do tego, że w obecnej, II kadencji sejmiku aż 20 radnych pozostaje niezrzeszonych.
Wnioskodawcy nie przewidują znaczącego obciążenia budżetu państwa ani budżetów jednostek samorządu terytorialnego w związku z wejściem w życie projektu ustawy. Szacowany koszt referendum w sprawie odwołania marszałka województwa to 5 mln złotych.
Ustawa nie wpłynie na sytację rodzin z dziećmi. Poruszana materia nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
OG: Debata trwa do godziny 16:00 11 lipca.
