Przechodzimy do debaty nad ustawą o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Proszę o zabranie głosu przedstawicielkę wnioskodawców, panią poseł Alicję Florek.
Ustawa
z 2023 roku
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
Art. 1.
W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. − Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
z 2016 r. poz. 1822, z późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 5701:
a) § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Sąd opiekuńczy może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia sytuacji dotyczącej małoletniego i jego środowiska, a w szczególności jego zachowania się, warunków wychowawczych i życiowych, w tym sytuacji bytowej rodziny, przebiegu nauki małoletniego i sposobu spędzania czasu wolnego, jego kontaktów środowiskowych, stosunku do niego rodziców lub opiekunów, podejmowanych oddziaływań wychowawczych, stanu zdrowia i znanych w środowisku uzależnień małoletniego.",
b) po § 1 dodaje się § 1a w brzmieniu:
"§ 1a. Przepis § 1 stosuje się także wtedy, gdy sąd powziął wiadomość o zdarzeniu uzasadniającym wszczęcie postępowania z urzędu, oraz w toku postępowania wykonawczego.",
c) § 3 otrzymuje brzmienie:
"§ 3. O informacje dotyczące małoletniego, o których mowa w § 1, a nadto o informację mającą na celu wskazanie osób właściwych do zapewnienia dziecku rodzinnej pieczy zastępczej, sąd opiekuńczy może zwrócić się do właściwej jednostki organizacyjnej wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.";
2) po art. 5701 dodaje się art. 5701a w brzmieniu:
"Art. 570a.
Poza przypadkiem, o którym mowa w art. 5701 § 1, sąd opiekuńczy może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w toku postępowania prowadzonego w sprawach dotyczących ustanowienia opieki lub kurateli i prowadzonego w tych sprawach postępowania wykonawczego w celu ustalenia możliwości i sposobu sprawowania opieki lub kurateli oraz warunków życiowych osób, których postępowanie dotyczy.”.
Art. 2.
W ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 30 dodaje się art. 30a w brzmieniu:
"Art. 30a. Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia okoliczności wskazujących na nadużywanie alkoholu przez osoby, których postępowanie dotyczy, oraz zakłócania przez nie spokoju lub porządku publicznego, a także ich relacji w rodzinie, zachowania się w stosunku do małoletnich i stosunku do pracy.";
2) w art. 34 po ust. 4 dodaje się ust. 4a w brzmieniu:
"4a. W sprawach, o których mowa w ust. 2 i 4, przepis art. 30a stosuje się odpowiednio.".
Art. 3.
W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego w art. 42 dotychczasową treść oznacza się jako § 1 i dodaje się § 2w brzmieniu:
"§ 2. Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków życiowych osób, których postępowanie dotyczy, oraz ich funkcjonowania w środowisku.".
Art. 4.
Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia.
Uzasadnienie
Poseł sprawozdawca: Alicja Florek
Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!
Celem projektowanej ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego jest wprowadzenie do obowiązującego systemu prawnego przepisów stanowiących podstawę prawną dla sądów rodzinnych do zlecenia kuratorowi sądowemu przeprowadzania wywiadów środowiskowych w postępowaniu wykonawczym prowadzonym w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz po powzięciu przez sąd opiekuńczy wiadomości o zdarzeniu mogącym stanowić podstawę faktyczną do wszczęcia postępowania z urzędu, jak też na etapie postępowania rozpoznawczego w przypadku osób dorosłych.
Projekt obejmuje także unormowanie kwestii przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w innych kategoriach spraw wynikających z przepisów ustaw szczególnych, dla których rozpoznania jest właściwy sąd rodzinny, a mianowicie ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego, w których wprowadzenie podstawy prawnej do zlecania wywiadów środowiskowych jest pożądane z uwagi na charakter tych spraw.
Proponowana regulacja, przez modyfikację art. 570 § 1 i 3 k.p.c. oraz dodanie w jego obrębie § 1a, rozszerza dopuszczalność zlecania wywiadów w sprawach objętych przepisami działu II o etapy po wydaniu orzeczenia, które podlega wykonaniu przez sąd, jak też przed formalnym wszczęciem postępowania z urzędu, to jest poprzedzającym postępowanie rozpoznawcze w sprawach małoletnich. Zmiana § 1 i 3 ma jednocześnie charakter porządkujący, gdyż już w jednej jednostce redakcyjnej, to jest w § 3, zostałaby uregulowana rola jednostek organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej w sprawach dotyczących małoletnich.
Postępowanie wykonawcze w sprawach rodzinnych i opiekuńczych nie jest kompleksowo unormowane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Nie ulega wątpliwości, że większość orzeczeń wydawanych przez sąd opiekuńczy podlega wykonaniu przez ten sąd. Powinien on zatem móc dysponować instrumentami odpowiedniej reakcji, w tym kontroli i nadzoru. Dotyczy to również spraw rejestrowanych w wykazie "Opm". Specyfika sądownictwa rodzinnego polega również na tym, że sądy te są zobligowane do podejmowania różnych działań z urzędu, również przed formalnym wszczęciem postępowania. Celowe jest zatem wyposażenie sądu opiekuńczego w możliwość zlecania kuratorom sądowym wywiadów po powzięciu informacji mogącej stanowić podstawę do wszczęcia postępowania w trybie art. 570 k.p.c. W konsekwencji projektowana zmiana będzie stanowić rozwiązanie problemu podstawy prawnej dla przeprowadzania wywiadów w tego rodzaju sprawach rejestrowanych w wykazie "Nmo".
Dodanie art. 570a pozwoli z kolei w sposób niebudzący wątpliwości na sporządzanie wywiadów także w postępowaniu dotyczącym opieki i kurateli nad osobami dorosłymi, w tym w postępowaniu wykonawczym. Rola sądu opiekuńczego skutkiem proponowanej nowelizacji nie ulegnie zmianie. Nadal będzie on pełnił funkcję władzy opiekuńczej. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza w sprawach opieki prawnej dla osób ubezwłasnowolnionych oraz kurateli. Sąd opiekuńczy będzie miał możliwość zlecenia kuratorowi przeprowadzenia wywiadu środowiskowego także po wydaniu orzeczenia w sprawie ustanowienia opieki dla ubezwłasnowolnionego całkowicie oraz w sprawach kurateli, stosownie do potrzeb, bez przekazywania sprawy w całości do zespołu kuratorskiej służby sądowej. Tym samym wywiady będą mogły być zlecane również w toku spraw rejestrowanych w wykazie "Op".
Mając na uwadze potrzebę korzystania przez sądy z informacji zawartych w wywiadach kuratora w innych kategoriach spraw, w których są one szczególnie pożądane, należało również dokonać nowelizacji dwóch kluczowych ustaw dla praktyki sądownictwa rodzinnego, to jest ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Systematyka Kodeksu postępowania cywilnego w istocie stoi na przeszkodzie wprowadzeniu ogólnego przepisu pozwalającego sądowi na zarządzenie wywiadu we wszelkich sprawach, w jakich pozostaje właściwy. Z uwagi na charakter spraw, o których mowa w art. 2 i 3 projektowanej ustawy, niezależnie od ich istoty, ich przebieg może rodzić konieczność podjęcia czynności lub zainicjowania postępowania z urzędu w innej sprawie. Stąd jest uzasadnione wyposażenie sądu opiekuńczego w podstawę prawną do zlecania przeprowadzania kuratorom sądowym wywiadów środowiskowych również w tych kategoriach spraw, wskazane akty prawne nie zawierają bowiem takiej podstawy.
Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej, nie wpłynie także negatywnie na sytuację rodzin z dziećmi.
Dziękuję.
og: 48h
