[RdP/DiP]: o zmianie ustawy – o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw

[Marta Fornero-Piotrowska]

Wicemarszałek Kwiecień:

Przechodzimy do debaty nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy – o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw. Proszę o zabranie głosu przedstawicielkę wnioskodawców, panią posłankę Aleksandrę Gajewską.

Ustawa
z ... 2038 roku
o zmianie ustawy – o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw

Art. 1. W ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wprowadza się następujące zmiany:
1) po art. 7 dodaje się art. 7a w brzmieniu:
„Art. 7a.1. Pacjent małoletni, który ukończył 13 lat, ma prawo do uzyskania, bez zgody przedstawiciela ustawowego:
1) trzech porad psychologicznych, lub
2) trzech sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub
3) trzech sesji wsparcia psychospołecznego - w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.
2. Pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do uzyskiwania, bez zgody przedstawiciela ustawowego:
1) porad psychologicznych, lub
2) sesji psychoterapii indywidualnej, realizowanej w formie interwencji kryzysowej (pomocy psychospołecznej), lub
3) sesji wsparcia psychospołecznego - w ramach świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia
uzależnień.
3. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych informuje przedstawiciela ustawowego o stanie zdrowia psychicznego pacjenta małoletniego oraz o konieczności udzielania mu określonych świadczeń zdrowotnych, a także o udziale tego przedstawiciela
w procesie udzielania świadczeń, o których mowa w ust. 1 lub 2.
4. W przypadku zagrożenia dobra pacjenta małoletniego, podmiot udzielający
świadczeń zdrowotnych, o których mowa w ust. 1 lub 2, zawiadamia sąd opiekuńczy
właściwy ze względu na miejsce zamieszkania tego małoletniego.”;
2) w art. 9:
a) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Pacjent, w tym małoletni lub jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami w sposób przystępny a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego.";
b) uchyla się ust. 7,
c) ust. 8 otrzymuje brzmienie:
„8. Pacjent, w tym małoletni lub jego ustawowy przedstawiciel mają prawo do uzyskania od pielęgniarki, położnej informacji o jego pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich w sposób przystępny a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego.”;
3) w art. 14 w ust. 2 po pkt 2 dodaje się pkt 2a w brzmieniu „2a) zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 7a ust. 3 i 4.”;
4) w art. 17:
a) ust. 2 otrzymuje brzmienie:
„2. Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w ust. 1, za wyjątkiem sytuacji określonych w art. 7a. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.”,
b) ust. 4 otrzymuje brzmienie:
„4. Jeżeli pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem, wyraża zgodę na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych zaś przedstawiciel ustawowy wyraża sprzeciw, w takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego.”,
c) po ust. 4 dodaje się ust. 5 w brzmieniu:
„5. Zgoda oraz sprzeciw, o których mowa w ust. 1-4, mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli.”.

Art. 2. W ustawie z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 31:
a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
„1. Lekarz ma obowiązek udzielać pacjentowi, w tym małoletniemu lub jego ustawowemu przedstawicielowi informacji o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu w sposób przystępny a także dostosowany do wieku, stanu zdrowia i stanu rozwoju umysłowego pacjenta, w szczególności małoletniego.”,
b) uchyla się ust. 5,
c) ust. 6 otrzymuje brzmienie:
„6. Jeżeli pacjent jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji, lekarz udziela informacji osobie bliskiej w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.”,
d) uchyla się ust. 7;
2) w art. 40 w ust. 2 po pkt 3 dodaje się pkt 3a w brzmieniu:
„3a) zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 7a ust. 3 i 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.”.

Art. 3. W ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów w art. 14 w ust. 3 w pkt 2 kropkę
zastępuję się średnikiem i dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 7a ust. 3 i 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.”.

Art. 4. Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Uzasadnienie
Sprawozdawca: Aleksandra Gajewska

Pani Marszałek,
Wysoka Izbo,

Rozwiązania zaproponowane w przedmiotowej ustawie dążą do podniesienia standardu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz przeciwdziałaniu sytuacjom kryzysowym związanym ze złym stanem emocjonalnym oraz psychicznym osób najmłodszych a także dążą do wzmocnienia sytuacji małoletniego w obszarze realizacji na jego rzecz prawa pacjenta do informacji. Ich celem jest również wzmocnienie systemu rodziny w przypadkach trudności i problemów dotykających młodych ludzi.

Ustawa przewiduje, aby osoba w wieku nieuprawniającym jeszcze do wyrażenia zgody kumulatywnej na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych (tj. osoba małoletnia, który ukończyła 13 lat) mogła uzyskać niezbędną pomoc, w przypadku doświadczenia przez małoletniego kryzysu psychicznego, także wtedy, gdy nie ma możliwości uzyskania zgody przedstawiciela ustawowego na skorzystanie z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych wynikających z art. 15 ust. 1 w zw. z art. 15 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W przypadku małoletniego, który ukończył 16 lat, rozwiązania przewidziane w projektowej ustawie dają mu możliwość korzystania z pomocy oferowanej przez psychologa, psychoterapeutę albo terapeutę środowiskowego w ramach świadczeń gwarantowanych także w przypadku, gdy przedstawiciel ustawowy pierwotnie nie wyraża na to zgody.

Obecnie regulacje prawne wprowadzają niezrozumiałe różnicowanie przyznania prawa do informacji osobom małoletnim uniemożliwiając praktycznie osobom poniżej 16 lat uzyskanie wiedzy na tematy dotyczące ich osoby oraz zdrowia. Utrudnia to tym samym świadomy udział osobom najmłodszym w ich procesie diagnostycznym, leczniczym czy pielęgnacyjnym. Istota prawa pacjenta do informacji ma charakter podstawowy, ponieważ jest pierwszym krokiem w relacji bezpośredniej pacjenta i osoby udzielającej świadczeń zdrowotnych. Uzyskanie pełnej i zrozumiałej informacji jest nieodzownym elementem do partycypowania przez pacjenta w decyzjach dotyczących udzielanych mu świadczeń zdrowotnych, a w przypadku małoletniego, który nie jest jeszcze uprawniony do decydowania labo współdecydowania o tym, do rozumienia znaczenia celu udzielanych mu świadczeń zdrowotnych i istotnych okoliczności temu towarzyszących. Modyfikacja zasad dotyczących dostępu młodych pacjentów do informacji jest niezwykle ważna w zakresie uznania ich podmiotowości a także jest niezbędne dla procesu ich zdrowienia. Udział w procesie diagnostycznym, leczniczym czy pielęgnacyjnym wiąże się z niewiedzą a ta wzmacnia poczucie lęku, strachu czy też obaw a taki stan zdecydowanie nie przyczynia się do poprawienia stanu zdrowia osoby małoletniej i tym samym niezbędne jest wprowadzenie proponowanych zmian prawnych.

Projekt powiększy ułatwi dzieciom w wieku 13-16 dostęp do określonych w ustawie świadczeń medycznych. Powiększy to potencjalnie liczbę pacjentów korzystających z usług podmiotów leczniczych. Projekt ustawy nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej, wpłynie pozytywnie na sytuację rodzin z dziećmi.

Dziękuję.

og: 48h

[Aleksander Sternicki]

Mateusz Hołda

Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!
Drodzy Wnioskodawcy!

Wydawało się, że w poprzedniej kadencji dostaliście wystarczającą informację zwrotną dotyczącą Waszych pomysłów na służbę zdrowia, aby nie powielać tych samych błędów. Tymczasem pani minister Gajewska, która pełni rolę sprawozdawcy tego projektu nadal żyje w świecie, w którym funkcjonuje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Pragnę przypomnieć, że ta ustawa straciła moc wraz z wejściem tzw. ustawy Kohn-Care w 2023 roku.

Tym samym nie ma czegoś takiego jak świadczenia gwarantowane, na które pani minister powołuje się w uzasadnieniu. Ten fundament, na którym oparte zostały założenia tego projektu nie istnieje, tym samym cała koncepcja tej ustawy nie jest w stanie obronić się w obecnie funkcjonującym systemie finansowania służby zdrowia. Rodzi to szereg problemów wśród, których chciałbym nadmienić tylko kilka. W obecnym systemie funkcjonuje bon zdrowotny na bazie karty ubezpieczenia zdrowotnego i całościowe lub częściowe refundowanie świadczeń zgodnie z decyzją ministra właściwego do spraw zdrowia określaną w drodze rozporządzenia. Tym samym jeśli określone w proponowanym art. 7a ust. 1 świadczenie nie znajduje się w tym wykazie lub nie jest w pełni finansowane to wymagane będzie poniesienie kosztów takiego świadczenia przez pacjenta. Tym samym może to być barierą nie do przeskoczenia dla małoletniego pacjenta. Jeśli jednak świadczenia te miałyby być w pełni gwarantowane przez państwo to brakuje wskazania źródła finansowania oraz szacowanych kosztów tego projektu.

Po drugie rodzi się szereg pytań dotyczących faktycznej prywatności takich badań. W związku z tym, że rodzice mają dostęp do dokumentacji medycznej swoich dzieci na karcie ubezpieczenia zdrowotnego to takie badanie wykonane bez ich zgody szybko może wyjść na jaw szkodząc jeszcze bardziej małoletniemu pacjentowi. Wnioskodawcy wręcz zakładają, że podmiot udzielający świadczeń jest zobowiązany poinformować przedstawiciela ustawowego o tych świadczeniach. Może to utrudnić terapię w sytuacji kiedy rodzice nie byli wcześniej poinformowani przez swoje dziecko o chęci wzięcia udziału w terapii. Budzi to też wątpliwości w kontekście ochrony praw rodzicielskich oraz sposobu rozwiązywania sytuacji, gdy po informacji o rozpoczęciu korzystania ze wskazanych świadczeń opiekun ustawowy wyraziłby swój sprzeciw.

W końcu należy zapytać i kieruję to pytanie w szczególności do posłanki sprawozdawczyni, dlaczego temat opieki psychologicznej dla małoletnich stał się tak ważny u progu nowej kadencji, a nie był przedmiotem zainteresowania państwa rządu w poprzedniej kadencji? Co się zmieniło, co wpłynęło na to, że uznali państwo jako najpilniejszą sprawę w tej kadencji do podjęcia właśnie materię objętą niniejszą ustawą?

Chcę także zauważyć, że przez ostatnie lata służba zdrowia była poważnie niedofinansowania. Pomimo założonych 6% PKB na służbę zdrowia Państwo Polskie w tym rządy z udziałem partii wnioskodawców przez lata nie zapewniały odpowiedniego finansowania dla powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych. Doprowadziło to do olbrzymiego zadłużenia Funduszy Zdrowia i do problemów nawet ze świadczeniami bezpośrednio przyczyniającymi się do ratowania życia pacjentów. Dlatego w mojej opinii jako ministra zdrowia priorytetowe jest naprawienie sytuacji w służbie zdrowia, zapewnienie zakładanego w reformie finansowania na poziomie 6% PKB, niż inne zwłaszcza tak wątpliwie przygotowane zmiany.

Kwestia zdrowia psychicznego małoletnich jest niezwykle ważnym tematem, którego nie można rozwiązywać na łapu-capu. Potrzeba przemyślanego podejścia i jasnego postawienia celów jakie ma przynieść proponowana regulacja abyśmy byli w stanie ocenić czy przyniosła oczekiwane rezultaty. Niestety w uzasadnieniu tego zabrakło poza ogólnikowym podnoszeniem standardu ochrony zdrowia psychicznego u dzieci i młodzieży.

Chcę przy tym podkreślić, że pozostałe przepisy dotyczące prawa do informacji medycznej są niezwykle potrzebne i gdyby tylko wnioskodawcy zechcieli je oddzielić od pozostałej wątpliwej materii to spotkają się z poparciem rządu.

Dziękuję.

[Aleksander Sternicki]

Aleksandra Saczuk

Pani Marszałek!
Wysoka Izbo!

Psychologowie i psychiatrzy wielokrotnie zwracali uwagę jak ważna jest rola i zaangażowanie rodziców podczas terapii osób małoletnich. Projektowana ustawa może doprowadzić do utrudnienia zaangażowania ich w terapię jeśli dowiedzą się, że dziecko w tajemnicy przed nimi udało się np. do psychologa. Co może tylko zaognić sytuację.

Kilka lat temu przed podobną decyzją obniżenia wieku, w którym dzieci mogą samodzielnie zdecydować o terapii z 16 do 12 lat stanął amerykański stan Maryland. Tamtejsze stowarzyszenie psychologiczne sprzeciwiało się tym regulacjom argumentując: "Większość nastolatków nie ma zdolności kognitwnych, aby wyrazić zgodę na takie świadczenia bez zaangażowania rodziców i nie jest z rozwojowego punktu widzenia właściwe żeby oczekiwać że będą w stanie."

Rada Pielęgniarska Maryland również sprzeciwiała się projektowi podkreślając, że "dzieci tak młode mogą zgadzać się na terapię bez zrozumienia ryzyk, korzyści i alternatyw. Dzieci mogą być bardzo podatne w tym wieku i czuć presję aby zgodzić się na terapię."

Uzasadnienie w żaden sposób nie odnosi się do tych wątpliwości i nie wskazuję na żadne dane, które potwierdzałaby że obniżenie wieku zgody faktycznie prowadzi do lepszego zdrowia psychicznego. W związku z tym chciałabym zapytać o takie merytoryczne argumenty wskazujące na skuteczność tego typu rozwiązań w kontekście wskazanych uwag podnoszonych przez specjalistów w USA.

Po drugie zastanawiam się czy projekt faktycznie rozwiązuje problem tam gdzie jest najbardziej palący czy tylko pozoruje jego rozwiązanie. Wiemy, że kluczowa jest dostępność poradni psychologicznych i są badania które wskazują bezpośrednią relację bliskości takich usług z poprawą zdrowia psychicznego. Projekt w żaden sposób nie rozwiązuje problemu dzieci które nie mają dostępnej pomocy psychologicznej ze względu na brak bliskości takich usług. Czy zdaniem wnioskodawców nie lepiej byłoby w pierwszej kolejności zająć się poprawą dostępu do pomocy psychologicznej dzieciom dziś całkowicie z niej wykluczonym?

Dziękuję.